Η ενεργός γήρανση θα σώσει τα οικονομικά της υγείας – Στην Αθήνα το 17ο Συνέδριο της EUGMS
Υπάρχει άραγε κάποιο μυστικό σε ορισμένους υπέργηρους, οι οποίοι μεγαλώνουν με ηρεμία, καθαρό μυαλό και ποιότητα ζωής; Η υγιής γήρανση και η αυτονομία αποτελούν τελικά στοιχεία μιας προηγμένης κοινωνίας που φροντίζει για επάρκεια και ισότιμη πρόσβαση των υπηρεσιών υγείας προς όλους τους πολίτες της; Πόσα χρόνια από το προσδόκιμο επιβίωσης, αναμένεται να μειώσει η πανδημία; Γιατί η Ελλάδα ενώ αποτελεί μία από τις πλέον γηρασμένες χώρες στην Ευρώπη και με σοβαρότατο πρόβλημα στο δημογραφικό της, δεν έχει αναγνωρίσει ακόμη ως ειδικότητα την Γηριατρική;
Τα παραπάνω ερωτήματα, αναμένεται να τεθούν, σε ένα σημαντικό πανευρωπαϊκό συνέδριο, το 17ο που οργανώνεται στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο Μέγαρο Μουσικής, από την EUGMS (Europian Geriatric Medicine Society), από τις 11 έως και τις 13 Οκτωβρίου.
Αυτονομία και ενεργός γήρανση οι άξονες της Γηριατρικής
«Η αυτονομία και η υγεία είναι δικαίωμα του κάθε πολίτη και η αναγνώριση και καθιέρωση της Γηριατρικής και Γεροντολογικής γνώσης και κλινικής πράξης στην Ελλάδα αποτελεί επιτακτική ανάγκη, όχι μόνο για ένα ευοίωνο μέλλον αλλά και για ένα οικονομικά βιώσιμο αύριο, τονίζουν δύο εκπρόσωποι της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας της Γήρανσης (ΕΕΜΕΓ) Γεροντολόγος κυρία Κατερίνα Τζανετάκου και ο Γηρίατρος M.D. κ. Κωνσταντίνος Στολάκης. Και προσθέτουν:
«Με δεδομένο ότι υπάρχουν λίγοι εκπαιδευμένοι ιατροί στη γηριατρική και αντίστοιχα λίγοι εξειδικευμένοι άλλων ειδικοτήτων υγείας στην γεροντολογία, η πολιτεία θα μπορούσε να “δώσει το πράσινο φως” στην αναγνώριση των κλάδων αυτών που θα επέτρεπε πρωτίστως, την λειτουργία των λίγων αυτών ειδικών ως εκπαιδευτών και συμβούλων άλλων ειδικοτήτων ιατρικής και άλλων ειδικών υγείας όταν και αν δραστηριοποιούνται και σε αυτές τις ηλικίες. Άλλωστε είναι δύσκολο να διευρυνθεί και να εδραιωθεί ένας νέος (για τη χώρα μας) τομέας εξειδίκευσης, αν δεν αναγνωρίζεται μέσα σε ένα σύστημα υγείας».
Ας ακούσουμε παρακάτω την κυρία Τζανετάκου και τον κ. Στολάκη, διότι έχουν να μας πουν σημαντικά πράγματα:
Οι πλανητάρχες και η Βασίλισσα Ελισάβετ
«Πρόσφατα παραδείγματα όπως οι δύο τελευταίοι πρωθυπουργοί των ΗΠΑ, αλλά και η Βασίλισσα Ελισάβετ αποτελούν δείκτες της σημερινής πραγματικότητας του αυξημένου προσδόκιμου ζωής, που οδηγεί στο να μπορεί να είναι κάποιος (υπό προϋποθέσεις) υγιής, δημιουργικός, ενεργός και αυτόνομος σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Η αίσθηση της αυτονομίας είναι κεντρική στην επιβίωση του ανθρώπινου και όχι μόνο είδους. Όποια και αν είναι η κατάσταση της υγείας μας το να μπορούμε να κάνουμε αυτόνομα μικρά πράγματα όπως το να σηκωνόμαστε χωρίς βοήθεια από το κρεβάτι και να μπορούμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας, στην καθημερινότητά μας, είναι σημαντικά για όλες τις ηλικίες. Περισσότερο δε για την 3η ηλικία όπου η έννοια της αυτονομίας βάλλεται συνήθως από παράγοντες υγείας και αυξημένης ευπάθεια.
Περί ευπάθειας και ευαλωτότητας
Η ευπάθεια όπως ορίζεται από τον ΠΟΥ, είναι μια κλινικά αναγνωρίσιμη κατάσταση στην οποία η ικανότητα να ανταπεξέρχεται κάποιος σε στρεσογόνους παράγοντες είναι περιορισμένη λόγω αυξημένης ευαλωτότητας. Η ευαλωτότητα αυτή αποδίδεται σε έκπτωση (ηλικιακά εξαρτώμενη) των φυσιολογικών αποθεμάτων και λειτουργιών πολλών συστημάτων και οργάνων.
Η διαχείριση της ευπάθειας με σκοπό το μέτρο δυνατό μέγιστο της αυτονομίας μετά τα 65, είναι αντικείμενο των κλάδων της Γηριατρικής (ως κλάδος της ιατρικής) και της Γεροντολογίας-ως εξειδίκευση άλλων σχολών (κοινωνικών, ανθρωπιστικών, υγείας).
Οι κλάδοι αυτοί αποσκοπούν πρωτίστως στην βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και την μακροζωία και ενεργό γήρανση (τόσο στην έρευνα όσο και σε κλινικό επίπεδο)».
Η σημασία της Γηριατρικής στην ΠΦΥ
Αναφορικά με την Γηριατρική σε επίπεδο ΠΦΥ αλλά και γιατί απουσιάζει η Γεροντολογία και η Γηριατρική ως ειδικότητα από το Ιατρικό πάνθεον, οι συνομιλητές μας, αναφέρουν τα εξής:
«Σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, η επιστήμη της Γηριατρικής και Γεροντολογίας, αποτελεί αναγκαιότητα καθότι προωθεί την πρόληψη και ενεργό γήρανση και εξασφαλίζει την θεραπευτική συνέχεια και διασύνδεση μεταξύ δομών και διάφορων άλλων υπηρεσιών υγείας, ολοκληρώνοντας, διευκολύνοντας και ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τον θεσμό του οικογενειακού ιατρού και της διεπιστημονικότητας που απαιτεί η διαχείριση του ηλικιωμένου ασθενούς.
Η ολοκληρωμένη γηριατρική αξιολόγηση είναι ο «πρώτος σταθμός» στην διαχείριση της ευπάθειας. Καθώς ο ασθενής εξετάζεται πολύπλευρα ο Γηρίατρος μπορεί να εξατομικεύσει την αγωγή λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ηλικιακή έκπτωση των συστημάτων. Πέραν όμως των κλινικών μετρήσεων και μεθόδων, άλλοι σχετικοί παράγοντες όπως το πχ. περιβάλλον ή η κοινωνική στήριξη, εξετάζονται και αποτελούν μέρος αυτής της πολυδιάστατης προσέγγισης.
Σε νοσοκομειακό επίπεδο η γηριατρική εξασφαλίζει μια εξειδικευμένη αντιμετώπιση με θετικό αντίκτυπο στην καλλίτερη έκβαση, στην μείωση των επιπλοκών, της θνητότητας, των ημερών νοσηλείας αλλά και του κόστους αυτής. Ενστερνίζοντας μια διεπιστημονική προσέγγιση του ασθενούς, η Γηριατρική εμπλέκει και συντονίζει διάφορες ειδικότητες για την βέλτιστη και εξατομικευμένη διαχείριση του ασθενούς.
Στην χώρα μας η αναγνώριση των κλάδων αυτών ως ειδικότητα ή εξειδίκευση απουσιάζει. Είμαστε πλέον από τις λίγες Ευρωπαϊκές χώρες που η ίδια η αναγνώριση τέτοιων ειδικοτήτων και δεξιοτήτων είναι ανύπαρκτη. Εξειδικευμένοι Γηρίατροι μπορούν να λειτουργήσουν μόνο άτυπα, κατ’ εξαίρεση και ακαδημαϊκά-ερευνητικά. Αντίστοιχα είναι τα δεδομένα για τις σχολές Γεροντολογίας.
Υποθρεψία και οικονομικά της υγείας
Ίσως με παντελή άγνοια σε οικονομικά της υγείας κάποιος θα μπορούσε να υποθέσει ότι έτσι σώζουμε λεφτά ως κράτος, μην επενδύοντας σε εξειδίκευση ή δομές για ηλικιωμένους. Όμως η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Αν θεωρήσει κανείς τα κόστη επιβάρυνσης του συστήματος από κακή διαχείριση της υγείας των ηλικωμένων (πχ μέσω μιας απλής μη διαγνωσμένης υποθρεψίας) θα κατανοήσει πώς ακόμα και ένας φαινομενικά μικρός παράγοντας μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά και μακροχρόνια το σύστημα σε κόστη από επιπλοκές. Αναφορικά μόνο σε μελέτη που έγινε το 2015 στην Αγγλίαη υποθρεψία -χωρίς διαχείριση-στους ηλικιωμένους την περίοδο 2011-2012 κόστισε £19.6 δις στο σύστημα υγείας. Ένα κόστος που κατά μεγάλο μέρος θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί με στοχευμένη αξιολόγηση και πρόληψη σε αυτές τις ηλικίες.
Πόσο άραγε είναι το τελικό συνολικό κόστος αν υπολογίσουμε τις επιπλοκές, τις ημέρες νοσηλείας αλλά και την απώλεια αυτών που αγαπάμε?
Οι ηλικιωμένοι σε ρόλο φροντιστή και η απουσία δομών
Επιπροσθέτως και σε κάποιες περιπτώσεις το κόστος είναι έμμεσο λόγο απώλειας εργατοωρών των συγγενών – φροντιστών κλπ. που μπορεί να καλούνται να αναλάβουν το ρόλο των φροντιστών των ατόμων αυτών (χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις ή στήριξη) με επιβάρυνση της δικής τους πλέον υγείας (ψυχολογικής και σωματικής) αλλά ίσως και της επαγγελματικής τους πορείας (άρα και δικής τους οικονομικής αυτονομίας). Στην Ελλάδα ο ρόλος των ηλικιωμένων στην οικογένεια είναι συνήθως ενεργός και υποστηρικτικός, καθώς πολλοί παππούδες και γιαγιάδες είναι και φροντιστές των παιδιών την ώρα εργασίας των γονέων ή προσφέρουν στήριξη με ποικίλους τρόπους άμεσα ή έμμεσα.
Το κόστος της απουσίας δομών και εξειδίκευσης επεκτείνεται και σε άλλα επίπεδα πέραν του οικονομικού, εργασιακού ή του συναισθηματικού που μας αφορούν όλους ανεξαρτήτως ηλικίας. Το προσδόκιμο ζωής στον δυτικό κόσμο αυξάνει σταδιακά και η Ελλάδα από τις Ευρωπαϊκές χώρες βρίσκεται στον μέσο όρο της Ε.Ε. Όμως όσον αφορά τα Έτη Υγιούς Επιβίωσης η χώρα μας βρισκόταν λίγο πιο κάτω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο το 2008 και φαίνεται να έχει υποχωρήσει αρκετές θέσεις κατά την περίοδο της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης στην χώρα. Πρόσφατα, θα είχαμε άραγε την ίδια εικόνα εισαγωγών σε ΜΕΘ για τους άνω των 65 αν υπήρχαν τέτοιες δομές εξειδίκευσης στη χώρα μας; Κατά πόσο η έλλειψη αυτών των δομών επηρέασε την κλινική πορείας και εν συνεπεία τα περιοριστικά μέτρα που πάρθηκαν και για όλους μας ανεξαρτήτως ηλικίας;
Χρήσιμα στοιχεία για την γήρανση
- Η αυξανόμενη γήρανση αφορά και στα δυο φύλα, με το μέσο όρο ζωής να είναι 77,6 έτη για τους άνδρες και 82,9 για τις γυναίκες (στοιχεία για το 2012). Ωστόσο, τα έτη υγιούς ζωής μετά τα 65 παρουσιάζουν τάση μείωσης την τελευταία δεκαετία, καθώς από 10,3 και 10, 2 έτη το 2006 μειώθηκαν σε 7,3 και 8,6 έτη για γυναίκες και άνδρες αντίστοιχα. (Κ. Πάσχος, Μ. Μαλλιαρού, Π. Μπαμίδης. 2016)
- Με την αύξηση του προσδόκιμου ανάλογη αύξηση της εμφάνισης διαφόρων γηριατρικών νοσημάτων και συνδρόμων όπως άνοια, οστεοπόρωση, σαρκοπενία, ευπάθεια, πτώσεις, κατάγματα, πολυφαρμακεία, πολυνοσηρότητα που απαιτούν ολιστική και διεπιστημονική προσέγγιση που μόνο η γηριατρική προσφέρει.
- Η φυσιολογία και παθοφυσιολογία μεταβάλλεται με το γήρας, απαιτώντας εξειδικευμένη ιατρική γνώση που προσφέρει η γηριατρική.
- Η γηριατρική προσφέρει ολιστική θεώρηση του ατόμου, τόσο της φυσικής/σωματικής ευεξίας όσο και της ψυχικής, αλλά και του περιβάλλοντος στο οποίο το άτομο ζει.
- Η γηριατρική αποσκοπεί πρωτίστως στην βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και την μακροζωία και ενεργό γήρανση.
- Η γηριατρική μπορεί να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο και βάση για την ΠΦΥ αφού απαιτεί δημιουργία και διασύνδεση δομών και υπηρεσιών που εξασφαλίζουν την θεραπευτική συνέχεια.
- Η γηριατρική είναι άμεσα συνδεδεμένη με την έννοια της πρόληψης.
- Σε νοσοκομειακό επίπεδο η γηριατρική εξασφαλίζει μια εξειδικευμένη αντιμετώπιση με θετικό αντίκτυπο στην μείωση της θνητότητας, των ημερών νοσηλείας, στην καλλίτερη έκβαση και μείωση των επιπλοκών, στην διατήρηση της λειτουργικότητας και ποιότητας ζωής, με την ταυτόχρονη εξοικονόμηση πόρων.
- Την περίοδο της πανδημίας η έλλειψη της γηριατρικής στη χώρα έκανε αισθητή την απουσία της. Η covid-19 επί τω πλείστον αποτελεί γηριατρική λοιμώδη νόσο πλήττοντας και προσβάλλοντας τις πιο ευπαθείς και μεγαλύτερες ηλικιακά ομάδες. Η έλλειψη γηριατρικής φροντίδας και αντιμετώπισης των προσβεβλημένων ασθενών από τον SARSCov 2, αύξησε την θνητότητα σε αυτό το ηλικιακό φάσμα, μείωσε το προσδόκιμο ζωής των επιζώντων και επιδείνωσε την ποιότητα ζωής αυτών, αφού τους κατέστησε ευπαθείς ή πιο ευπαθείς, αφήνοντάς τους κάποιο μόνιμο πρόβλημα υγείας ή αναπηρία, αυξάνοντας την πολυνοσηρότητα.
- Ταυτόχρονα ο υποχρεωτικός εγκλεισμός της καραντίνας, ελλείψει μιας γηριατρικής φροντίδας και αντιμετώπισης, κατέστησε πολλά άτομα ευπαθή και πιο ευάλωτα τόσο στον ίδιο τον ιό, όσο και σε άλλες νόσους με αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία, την ποιότητα ζωής και το προσδόκιμο ζωής, με τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
- Η γηριατρική επίσης, όντας ο κλάδος της ιατρικής που ασχολείται με την τρίτη περίοδο και ολοκλήρωση του ανθρώπινου κύκλου ζωής, όπου δεν είναι δυνατή η ίαση θα προσφέρει την κατάλληλη ανακουφιστική φροντίδα και θα εξασφαλίσει τον αξιοπρεπή και όσο το δυνατόν ανώδυνο κλείσιμο του κύκλου αυτού.
- Τα άλογα δεν τα σκοτώνουν όταν γεράσουν. Και είναι ανεπίτρεπτο στις κοινωνίες του σήμερα να υπάρχουν σύγχρονοι ¨Καιάδες¨. Η υιοθέτηση και καθιέρωση της Γηριατρικής στην Ελλάδα αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Η Γηριατρική ειδικότητα / εξειδίκευση σε ένα κράτος και ήπειρο που συνεχώς γηράσκουν είναι το ίδιο χρήσιμη και απαραίτητη όσο και ο αντίποδάς της, η παιδιατρική. Διότι, ο σύγχρονος ηλικιωμένος θα πρέπει να είναι ενεργός, υγιής, δημιουργικός και παραγωγικός, στηρίζοντας και διδάσκοντας τους νεότερους, αποτελώντας ενεργό και υγιές κύτταρο της κοινωνίας.
