Σε λιγότερο από δύο μήνες είναι γεγονός ότι ολοκληρώνεται η μεταβατική περίοδος σύγκλισης όλων των ειδικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στον γενικό κανόνα της εξόδου στα 62 ή τα 67 που θα ισχύσει από την 1/1/2022.
Από τις μέχρι τώρα ανακοινώσεις του υπουργείου Εργασίας, αλλά και τα νομοθετικώς ισχύοντα, έχουμε τα κάτωθι δεδομένα:
- Η πρώτη κατηγορία ασφαλισμένων που δεν πρέπει καθόλου να ανησυχεί ως προς την άσκηση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος είναι όσοι είχαν θεμελιωμένο δικαίωμα συνταξιοδότησης έως 18-8-2015, ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 4336/2015. Θεμελιωμένο δικαίωμα είχαν όσοι έως 18-8-2015 είχαν συμπληρώσει και τα απαιτούμενα χρόνια ή ημέρες ασφάλισης και το κατά περίπτωση όριο ηλικίας. Οι ασφαλισμένοι αυτοί διατήρησαν το δικαίωμα τους, δεν υπήχθησαν στις λεγόμενες «μεταβατικές» διατάξεις και μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα τους χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό και χωρίς τον φόβο ότι μια μελλοντική αλλαγή νομοθεσίας μπορεί να ανατρέψει τα «ώριμα δικαιώματα» τους. Συγκεκριμένα, η υπουργική απόφαση που διευκρίνισε την εφαρμογή του ν. 4336/2015 αναφέρει: «Θεμελιωμένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα μέχρι την έναρξη ισχύος του Ν. 4336/2015, ήτοι μέχρι και 18.8.2015, στους Οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, συμπεριλαμβανομένης της Τράπεζας της Ελλάδος, λόγω συμπλήρωσης των προϋποθέσεων του απαιτούμενου χρόνου ασφάλισης και ορίου ηλικίας, όπου αυτό προβλέπεται, δεν θίγονται και δύνανται να ασκηθούν οποτεδήποτε».
- Η δεύτερη κατηγορία ασφαλισμένων που μάλλον δεν πρέπει να ανησυχεί, σύμφωνα και με την πρόσφατη ανακοίνωση του υπουργείου Εργασίας, είναι εκείνοι που κατοχυρώνουν δικαίωμα συνταξιοδότησης έως 31-12-2021. Αυτοί οι ασφαλισμένοι, βάσει της με αριθμό Φ11321/οικ.47523/1570/2015 – ΦΕΚ 2311/Β/26-10-2015 Υπουργικής απόφασης, μπορούν επίσης να ασκήσουν το δικαίωμα τους και μετά την 1η-1-2022 και δεν χάνουν το δικαίωμα ακόμα και αν συμπληρώνουν το νέο όριο ηλικίας μετά την 1-1-2022. Κατοχυρωμένο δικαίωμα αναφέρει η επίμαχη και ισχύουσα υπουργική απόφαση, υφίσταται «όταν ο ασφαλισμένος έχει τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθεί με τις προϋποθέσεις που διαμορφώνονται και ισχύουν κατά το έτος συμπλήρωσης του απαιτούμενου κατά περίπτωση χρόνου ασφάλισης ή ορίου ηλικίας, σύμφωνα με το προγενέστερο του Ν. 4336/2015 νομοθετικό πλαίσιο». Για να θεωρηθεί δηλαδή κατοχυρωμένο δικαίωμα θα πρέπει ο ασφαλισμένος να έχει συμπληρώσει τα απαιτούμενα χρόνια ή ένσημα και το παλαιό, ισχύον πριν τον ν. 4336/2015, όριο ηλικίας έως 31-12-2021 και όχι το νέο προβλεπόμενο όριο ηλικίας. Από την ανωτέρω κατηγορία, όσοι έχουν συμπληρώσει και το νέο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, έχουν όχι μόνο κατοχυρωμένο, αλλά και θεμελιωμένο δικαίωμα και, κατά συνέπεια, δεν κινδυνεύουν ούτε από κάποια μελλοντική αλλαγή νόμου. Όσοι έχουν συμπληρώσει τα απαιτούμενα χρόνια και το παλαιό όριο έχουν μεν κατοχυρώσει δικαίωμα και, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, μπορούν να συνταξιοδοτηθούν, όταν συμπληρώσουν το νέο όριο ηλικίας (προφανώς ακόμα και αν συμπληρώνουν αυτό μετά την 1η -1-2022), δεν έχουν όμως θεμελιωμένο «ώριμο δικαίωμα» και συνεπώς αν ψηφιστεί νέος νόμος πριν συμπληρώσουν το νέο όριο, κινδυνεύουν να απωλέσουν το δικαίωμα.
- Η τρίτη κατηγορία που δεν γλυτώνει την υπαγωγή στα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης (62, 67) είναι όσοι δεν υπάγονται σε μεταβατικές διατάξεις, όσοι δηλαδή είτε δεν είχαν συμπληρώσει έως το 2012 τις απαιτούμενες ημέρες ασφάλισης είτε αν και έχουν συμπληρώσει τα απαιτούμενα έτη έως το 2021 δεν προλαβαίνουν να συμπληρώσουν έως τότε το παλιό ηλικιακό όριο (π.χ. άνδρας στο ΙΚΑ που δεν συμπληρώνει τις 10.500 ημέρες έως το 2012, γυναίκα μητέρα ανηλίκου που δεν συμπλήρωσε 5.500 ημέρες έως το 2012 και άνδρας δημόσιος υπάλληλος που έχει 35 έτη ασφάλισης, αλλά δεν συμπληρώνει τα 58 έτη έως το 2021 ή άνδρας/γυναίκα στο Δημόσιο που δεν συμπληρώνει τα 56 ή 58 για μειωμένη σύνταξη μέχρι 31/12/2021). Αυτή η κατηγορία ασφαλισμένων θα συνταξιοδοτηθεί στα 62 έτη, αν τότε έχει συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης, άλλως, αν έχει λιγότερο χρόνο ασφάλισης, θα συνταξιοδοτηθεί με πλήρη σύνταξη στα 67 έτη και μειωμένη στα 62 έτη, ανάλογα με τις προβλεπόμενες διατάξεις.
- «Μετέωροι» παραμένουν ακόμη οι ασφαλισμένοι του Δημοσίου που θέλουν να διαφύγουν με πρόωρη/μειωμένη σύνταξη. Έχουμε την άποψη (καθώς το Υπουργείο δεν έχει τοποθετηθεί επαρκώς) ότι οι ασφαλισμένοι άνδρες και γυναίκες του Δημοσίου που επιθυμούν να συνταξιοδοτηθούν με μειωμένη σύνταξη θα πρέπει να δύνανται (ακόμη και με εξαγορές πλασματικών ετών) ή να έχουν αναδρομικώς ήδη συμπληρώσει 25 ακέραια έτη ασφάλισης έως τις 31/12/2012, αλλά ταυτοχρόνως και το προβλεπόμενο όριο ηλικίας (55 για γυναίκες το 2010, 56 για άνδρες/γυναίκες το 2011, 58 για άνδρες/γυναίκες το 2012) έως τις 31/12/2021, καθώς τα όρια ηλικίας μειωμένης σύνταξης στο Δημόσιο, δεν υπέστησαν, με σχετική διευκρινιστική εγκύκλιο του ΓΛΚ, μεταβατικές αυξήσεις (κατ’ εφαρμογή του Ν. 4336/2015), ώστε να επεκταθεί η διατήρηση/κατοχύρωση του μεταβατικού ορίου ηλικίας (όπως ισχύει στις λοιπές κατηγορίες ασφαλισμένων) και μετά την 01/01/2022!
Κατά συνέπεια:
- Οι γυναίκες που συμπλήρωσαν 25ετία το 2010 μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από τα 55, εάν συμπληρώσουν το εν λόγω όριο έως τις 31/12/2021.
- Οι γυναίκες και οι άνδρες που συμπλήρωσαν 25ετία το 2011 μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από τα 56, εάν συμπληρώσουν το εν λόγω όριο έως τις 31/12/2021.
- Οι γυναίκες και οι άνδρες που συμπλήρωσαν 25ετία το 2012 μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από τα 58, εάν συμπληρώσουν το εν λόγω όριο έως τις 31/12/2021.
- Με πρόσφατη ανακοίνωσή του το Υπουργείο Εργασίας δρομολογεί την παράταση κατά ένα έτος της προθεσμίας υποβολής αίτησης αναγνώρισης πλασματικών ετών που έληγε στις 31/12/2021, προκειμένου οι ασφαλισμένοι να κατοχυρώσουν τα μεταβατικά όρια ηλικίας. Ειδικότερα, το Υπουργείο, με την προαναφερόμενη ανακοίνωση, κατέστησε σαφές ότι για τους ασφαλισμένους που έχουν κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα κατά τη μεταβατική περίοδο από 18/08/2015 μέχρι 31/12/2021 με ευνοϊκότερες προϋποθέσεις από τα 62 με 40 έτη και τα 67, κάνοντας χρήση πλασματικών ετών πρέπει να υποβάλουν την αίτησή τους για εξαγορά το αργότερο μέχρι 31/12/2022.
Ως προς την ανωτέρω ανακοίνωση, πρωτίστως οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι δεν είχε ποτέ θεσπισθεί εκ του νόμου οποιαδήποτε προθεσμία υποβολής αίτησης εξαγορών, ώστε να υπάρξει παράτασή της (!!). Η κατάθεση της δήλωσης/αίτησης εξαγοράς πλασματικών ετών προβλεπόταν νομοθετικώς -έως και σήμερα- να λάβει χώρα έως και το χρονικό σημείο κατάθεσης της αίτησης συνταξιοδότησης και όχι μεταγενέστερα αυτής.
Δεν γνωρίζουμε ακόμη πού ερείδεται η συγκεκριμένη ανακοίνωση του Υπουργείου και γιατί η εν λόγω παράταση πρέπει να έχει εξαναγκαστό/δεσμευτικό χαρακτήρα για τον ασφαλισμένο, όταν δεν περιβάλλεται τον “μανδύα” νόμου/νομοθετήματος (ομοίως, δεν επιτρέπεται παρόμοια νομοθέτηση μέσω της συνήθους πρακτικής της έκδοσης εγκυκλίων, οι οποίες θα πρέπει να είναι αυστηρώς ερμηνευτικές των νόμων). Ακόμη ωστόσο και αν θεωρηθεί ότι η ανωτέρω ανακοίνωση έχει δεσμευτικό/αναγκαστικό χαρακτήρα (κάτι το οποίο αμφισβητούμε εντόνως), σε ποιες ειδικότερες κατηγορίες ασφαλισμένων αναφέρεται; Διότι εκείνοι οι ασφαλισμένοι που δύνανται και επιθυμούν να φύγουν πρόωρα (δηλαδή πριν τα 62 και τα 67) και πρέπει να καταφύγουν υποχρεωτικώς στην εξαγορά πλασματικών ετών μέχρι 31/12/2022, άλλως παγιδεύονται στα γενικά όρια ηλικίας, είναι αρκετοί και ποικίλλουν οι κατηγορίες τους από φορέα σε φορέα.
To υπουργείο θα έπρεπε να τοποθετηθεί με πλήρη σαφήνεια επί των ανωτέρω κρίσιμων ζητημάτων, τα οποία καθορίζουν καταλυτικώς τη δυνατότητα άσκησης του συνταξιοδοτικού δικαιώματος..
Οψόμεθα λοιπόν..
Ο Γεώργιος Ι. Κουτσούκος είναι δικηγόρος – εργατολόγος, διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
