Σε μία εξαιρετικά δύσκολη εξίσωση έχει αναδειχθεί η οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τη Λιβύη. Πρόκειται για ένα θέμα που ταλανίζει τη χώρα μας πιο έντονα από τη δεκαετία του 2000.
Η χώρα της Βορείου Αφρικής απέρριπτε την αρχή της μέσης γραμμής όπως προέβαλλε η Ελλάδα, υποστηρίζοντας πώς έπρεπε οι δύο χώρες να ακολουθήσουν την αρχής της ευθυδικίας.
Το 2011, όταν ξέσπασαν οι ταραχές στη Λιβύη και η ανατροπή του Καντάφι μπήκαν στον πάγο οι οποίες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Τον Οκτώβριο του 2019 έρχεται το έκνομο τουρκολιβυκο μνημόνιο, το οποίο ακόμη και σήμερα «αγκάθι» στην ελληνική διπλωματική σκακιέρα.
Η τότε Υπουργός Εξωτερικών της υπηρεσιακής κυβέρνησης Ντμπεϊμπά της Τρίπολης , Νάιλα Μανγκούς ήταν εκείνη που υπέγραψε με τον ομόλογο της από την Τουρκία , Μεβλούτ Τσαβούσογλου τη συμφωνία, η οποία έχει καταδικαστεί από τη διεθνή κοινότητα.
Η επίσκεψη Δένδια στη Λιβύη και το διπλωματικό επεισόδιο
17 Νοεμβρίου του 2022, γύρω στις 8:00 το πρωί, η ελληνική αποστολή προσγειώνεται στο αεροδρόμιο της Τρίπολης. Μέσα στο κυβερνητικό αεροσκάφος είναι ο τότε επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, Νίκος Δένδιας, οι συνεργάτες του και δέκα δημοσιογράφοι που καλύπτουμε το διπλωματικό ρεπορτάζ .
Αρχικά, η Τρίπολη δεν ήταν στο πρόγραμμα του Υπουργού στη Λιβύη. Ωστόσο παραμονή της επίσκεψής του, ο πρόεδρος του προεδρικού συμβουλίου, Μοχάμεντ Μένφι ζητά μία συνάντηση μαζί του. Ο Νίκος Δένδιας απαντά θετικά με την προϋπόθεση να δει μόνο αυτόν και να μην παραβρίσκεται κανείς άλλος.
Στο αεροδρόμιο την πρωτεύουσας, περιμένει ακόμη μία αντιπροσωπεία χωρίς να υπάρχει ενημέρωση. Μέσα στο αεροσκάφος επικρατεί ψυχραιμία. Ο Νίκος Δένδιας μιλά με τους συνεργάτες του για αρκετά λεπτά, ώσπου πληροφορούμαστε πώς τον περιμένει η τότε Υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης της Τρίπολης Νάιλα Μανγκούς, με τον υπουργό να αποφασίζει να αναχωρήσει για τη Βεγγάζη χωρίς να πραγματοποιηθεί η συνάντηση. Λίγα λεπτά μετά, τα πρώτα μέσα ενημέρωσης που μεταδίδουν την είδηση είναι τα τουρκικά καθώς η κυβέρνηση Ντμπειμπά θεωρείται «δορυφόρος» της Άγκυρας.
«Κανείς δεν θα μας επιβάλλει με ποιον θα συναντηθούμε και ποιον δεν θα συναντηθούμε», σχολιάζει ο Νίκος Δένδιας.
Μία χειραψία των δυο τότε Υπουργών θα μεταφραζόταν ως ότι η Αθήνα αναγνωρίζει μία μεταβατική κυβέρνηση. Θέση της Ελλάδας, με την οποία ευθυγραμμίζεται και η Αίγυπτος, είναι η πως η θητεία της κυβέρνησης της Τρίπολης έχει λήξει και δεν έχει τη νομιμοποίηση να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες που δεσμεύουν το μέλλον της χώρας.
Αμέσως μετά το διπλωματικό επεισόδιο, ως αντίποινα, η Τρίπολη δεν εγκρίνει το σχέδιο πτήσης του αεροσκάφους από Τρίπολη για Βεγγάζη, έτσι φτάνουμε τελικά στη Βεγγάζη μέσω του FIR Μάλτας.
«Η επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, στην Τρίπολη, όπου είχε προγραμματιστεί να συναντήσει τον Πρόεδρο Μένφι, ματαιώθηκε καθώς το λιβυκό Υπουργείο Εξωτερικών αθέτησε τη συμφωνία που υπήρχε όσον αφορά τη μη συνάντηση με τη Λίβυα Υπουργό Εξωτερικών. « Το σκέλος της επίσκεψης στην Ανατολική Λιβύη συνεχίζει κανονικά», αναφέρει σε επίσημη ανακοίνωσή του το υπουργείο Εξωτερικών λίγο μετά τη διπλωματική παγίδα που επιχείρησε να στήσει η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.
Λίγο μετά τις 11:00 προσγειωνόμαστε στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης. Εκεί μας υποδέχεται η κουστωδία του στρατάρχη Χαφτάρ. Οι δημοσιογράφοι περιμένουμε σε έναν ξεχωριστό χώρο όσο η συνάντησή των δύο ανδρών είναι σε εξέλιξη. Τα κινητά μας δεν πιάνουν πουθενά. H επικοινωνία καθίσταται σχεδόν αδύνατη. Παντού γύρω μας υπάρχουν άνδρες του στρατάρχη Χαφτάρ. Μετά από περίπου μια ώρα, ο Νίκος Δένδιας αποχωρεί ικανοποιημένος, καθώς έχει λάβει την διαβεβαίωση από τον ισχυρό της Ανατολικής Λιβύης πώς δεν αναγνωρίζει το τουρκολιβυκό μνημόνιο και ότι η εν λόγω συμφωνία είναι ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο. Μάλιστα, ο στρατάρχης Χαφτάρ τονίζει πώς πρέπει να μπει «ένα τέλος στην τουρκική κατοχή στη Λιβύη και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αποσύρει όλα τα στρατεύματά του από την περιοχή».
Άνδρες του στρατάρχη Χαφτάρ συνοδεύουν τον Νίκο Δένδια στο σημείο της συνάντησής τους
Μαρία Τσιλινικου
Μετά την επίσκεψη στην Ανατολική Λιβύη τον Απρίλιο του 2021, ο Δένδιας προσπαθεί να δώσει ένα στίγμα για την Αθήνα αυτή την κρίσιμη στιγμή.
Πραγματοποιείται η δωρεά 30.000 εμβολίων κατά κορωνοϊού. Η Αθήνα προσπαθεί μέσα από συμβολικές ενέργειες να καταδείξει την ελληνική παρουσία στη Λιβύη, σε όλα τα επίπεδα. Όμως το πολιτικό διακύβευμα της συνάντησης του είναι η ενίσχυση της συνεργασίας Ελλάδας – Λιβύης και στην προσπάθεια οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, με τη διερεύνηση της δυνατότητας της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων .
Γύρω στη 13:00, η ελληνική αποστολή είναι παρούσα σε τελετή στο λιμάνι της Βεγγάζης όπου η Αθήνα παρέχει βοήθεια για την επαναλειτουργία του.
Μία ώρα αργότερα, ο Νίκος Δένδιας συναντά μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων στο λιβυκό κοινοβούλιο. Τον Υπουργό Εξωτερικών συνοδεύουν άνθρωποι της νομικής υπηρεσίας, ένα στέλεχος αρμόδιο για το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας και ένα ακόμη αρμόδιο για το Διεθνές Δίκαιο όπου εξηγούν στους βουλευτές πάνω σε χάρτη γιατί είναι παράνομο το τουρκολιβυκό μνημόνιο και πλήττει και τα συμφέροντα της αφρικανικής χώρας.
Αφίσες του στρατάρχη Χαφτάρ βρίσκονται κατά μήκος των δρόμων της Βεγγάζης
Μαρία Τσιλινίκου
Γύρω στις 15:40 έρχονται να μας παραλάβουν περίπου 10 οχήματα για να μας μεταφέρουν στο Τομπρούκ, το «κρησφύγετο» του Προέδρου της λιβυκής Βουλής , Ακίλα Σάλεχ. Κοιτώντας έξω από το παράθυρο, παρατηρώ κτίρια που έχουν απομείνει μόνον οι σκελετοί. Ορισμένα είναι γαζωμένα από πυρά λόγω του εμφυλίου. Στο δρόμο, ανά 10 σχεδόν μέτρα υπάρχουν μεγάλες αφίσες του στρατάρχη Χαφτάρ. Ο Λίβυος οδηγός, γνωρίζει ότι είμαστε Έλληνες. Με τα ελάχιστα αγγλικά που γνωρίζει μας λέει: « Όχι στους Ντμπεϊμπά, Ερντογάν, Μανγκούς. Ναι σε Ελλάδα και Χαφτάρ».
Μετά από δύο ώρες περνάμε μία μεγάλη πύλη καθώς φτάνουμε στο «φρούριο» του Ακίλα Σάλεχ. Παντού υπάρχουν οπλισμένοι άνδρες της προσωπικής του ασφάλειας. Η συνάντησή του με τον Νίκο Δένδια διαρκεί περίπου μια ώρα, με τους δύο άνδρες να συζητούν για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας -Λιβύης στο πλαίσιο του Διεθνούς δικαίου και όχι της αυθαιρεσίας που συνιστά το φερόμενο ως μνημόνιο Τρίπολης – Άγκυρας.
