Σε ένα πρόγραμμα που περιλάμβανε ήδη την ενεργειακή κρίση, την διαχείριση της πανδημίας, τη μετανάστευση και τις προβληματικές σχέσεις με την Λευκορωσία προστέθηκε η κρίση που προκάλεσε η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας – προσκείμενου στο κυβερνών υπερσυντηρητικό εθνικιστικό Κόμμα Δικαίου και Δικαιοσύνης (PiS) – το οποίο κήρυξε στις 7 Οκτωβρίου ορισμένα άρθρα των ευρωπαϊκών ασύμβατα με το Σύνταγμα της Πολωνίας.
Η απόφαση καταγγέλθηκε ως μία άνευ προηγουμένου επίθεση κατά της υπεροχής της ευρωπαϊκού δικαίου, αρχής που αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, και κατά της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Προκάλεσε έντονους διαξιφισμούς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη ανάμεσα στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία δεσμεύθηκε να προχωρήσει σε συγκεκριμένες ενέργειες κατά της Βαρσοβίας, και τον πρωθυπουργό της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι, ο οποίος έφθασε στο Στρασβούργο για να καταγγείλει τον εκβιασμό» της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά της χώρας του και να υποστηρίξει την «υπεροχή» των εθνικών συνταγματικών έναντι των ευρωπαϊκών συνθηκών.
Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί οδήγησε ορισμένες χώρες της Ενωσης, όπως η Ολλανδία, να ζητήσουν την συζήτηση της κρίσης με την Πολωνία κατά την διήμερη ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής.
«Πολλοί αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα εκφράσουν την ανησυχία τους», δήλωσε ευρωπαίος διπλωμάτης υπογραμμίζοντας τους «κινδύνους μετάδοσης» που προκύπτουν από την στάση της Βαρσοβίας.
Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος της Γαλλίας και η πρωθυπουργός της Δανίας έχουν την πρόθεση να αποφύγουν η οικονομική συμβολή των χωρών τους προς την Ευρωπαϊκή Ενωση να κατευθυνθεί προς κράτη μέλη οι κυβερνήσεις των οποίων παραβιάζουν ατομικά και ανθρώπινα δικαιώματα όπως αυτά ορίζονται στις δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γαλλίας Κλεμάν Μπον έχει προειδοποιήσει ότι αν δεν εφαρμοσθούν οι κοινοί ευρωπαϊκοί κανόνες, «το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα πεθάνει».
«Η Πολωνία θέτει εαυτήν σε κίνδυνο…φυσικά, αν δεν λειτουργήσει ο διάλογος, μπορούμε να προσφύγουμε σε διαφόρων ειδών κυρώσεις», προειδοποίησε κατά την προπαρασκευαστική της συνόδου κορυφής συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο.
Σήμερα, ο Κλεμάν Μπον επανέλαβε την προειδοποίηση για την επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά της Βαρσοβίας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ψηφίσει σήμερα απόφαση με την οποία θα ζητεί από τις Βρυξέλλες να διακόψει την καταβολή ευρωπαϊκών κονδυλίων προς την Βαρσοβία λόγω της παραβίασης των δημοκρατικών αρχών.
Στην συγκυρία αυτή, πολλές διπλωματικές πηγές θεωρούν αδιανόητη την έγκριση του πολωνικού σχεδίου ανάκαμψης ύψους 36 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο έχει μπλοκάρει η Κομισιόν ζητώντας εγγυήσεις για την ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος της Πολωνίας, η οποία έχει πολλαπλώς πληγεί από την μεταρρύθμιση που εφάρμοσε η κυβέρνηση του PiS.
«Στην σημερινή κατάσταση, δεν βλέπω, πώς η Κομισιόν θα μπορούσε να επικυρώσει αυτό το σχέδιο ανάκαμψης», σχολίασε πηγή της γαλλικής προεδρίας.
«Δεν πρόκειται για οικονομικό εκβιασμό (…), αλλά για σεβασμό των θεμελιωδών αρχών, πάνω από τις οποίες είναι οι εγγυήσεις για το κράτος δικαίου και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης».
Η Σουηδία, η Φινλανδία και το Λουξεμβούργο συγκαταλέγονται επίσης μεταξύ των χωρών που είναι αποφασισμένες για την λήψη αυστηρών μέτρων κατά της Βαρσοβίας.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση διαθέτει και άλλα εργαλεία για να επιβάλει τον σεβασμό του κράτους δικαίου και της αρχής της υπεροχής του ευρωπαϊκού δικαίου. Ωστόσο είναι δύσχρηστα και δύσκολα εφαρμόσιμα, με το δεδομένο ότι τα κράτη μέλη φαίνεται ότι δεν θέλουν να επιδείξουν σπουδή.
Οι ευρωβουλευτές από την πλευρά τους πιέζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή απειλώντας την με δίωξη για να θέσει σε εφαρμογή τον νέο μηχανισμό που επιτρέπει την διακοπή της εκταμίευσης ευρωπαϊκής πόρων προς τις χώρες όπου διαπιστώνονται παραβιάσεις του κράτους δικαίου.
Η εφαρμογή του μηχανισμού στρέφεται κατά της Πολωνίας και της Ουγγαρίας που βρίσκονται στο στόχαστρο των Βρυξελλών για παραβιάσεις του κράτους δικαίου και την ανεπαρκή αντιμετώπιση της διαφθοράς.
Η Κομισιόν υπόσχεται να στείλει «σύντομα» ειδοποιήσεις στις ενδιαφερόμενες χώρες. Αλλά ορισμένα κράτη μέλη της Ενωσης προτιμούν να περιμένουν την απόφαση του δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης επί της προσφυγής που έχουν καταθέσει κατά του μηχανισμού η Βαρσοβία και η Βουδαπέστη. Η απόφαση δεν αναμένεται πριν από το τέλος του 2021 ή τις αρχές του 2022.
Ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία προτιμούν τον «διάλογο» με την Βαρσοβία. «Το θέμα δεν είναι να μετατραπεί αυτή η σύνοδος κορυφής σε σύγκρουση (…) Δεν περιμένουμε συζήτηση για την επιβολή κυρώσεων κατά της Πολωνίας», δήλωσε κυβερνητική πηγή στο Βερολίνο.
Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ έχει προειδοποιήσει ότι η Πολωνία δεν πρέπει να απομονωθεί και επιμένει ότι οι «ιδεολογικές» διαμάχες» είναι καλύτερο να επιλύονται στα δικαστήρια.
Η Ανγκελα Μέρκελ, η οποία επί 16 χρόνια έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 100 ευρωπαϊκές συνόδους κορυφής και αυτή πρέπει να είναι η τελευταία της, θα έχει ενδεχομένως τετ-α-τετ συνάντηση με τον πολωνό πρωθυπουργό Ματέους Μοραβιέτσκι.
Ωστόσο, θεωρείται ότι η επιρροή της έχει αποδυναμωθεί.
Ο Ματέους Μοραβιέτσκι, ο οποίος διορίσθηκε από τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, τον ηγέτη του PiS, για να διαχειρισθεί την σύγκρουση με τις Βρυξέλλες για το κράτος δικαίου ως αγγλόφωνος και πρώην στέλεχος του διεθνούς τραπεζικού τομέα, σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, θα υπερασπισθεί και πάλι σήμερα ενώπιον των ευρωπαίων συναδέλφων του την απόφαση του πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, την τελευταία μίας σειράς πολιτικών αποφάσεων της Βαρσοβίας που μπορεί να κοστίσουν πολλά χρήματα στην Πολωνία.
