Τα ζώα βασίζονται σε ένα 24ωρο βιολογικό ρολόι, γνωστό ως κιρκάδιος ρυθμός, για να ελέγχουν καθημερινές συμπεριφορές όπως ο ύπνος, η αναζήτηση τροφής και το κυνήγι. Ο τρόπος με τον οποίο οι εκλείψεις διαταράσσουν αυτές τις βαθιά ριζωμένες ρουτίνες είναι σχετικά ανεξερεύνητος, καθώς τα κοσμικά γεγονότα είναι τόσο σπάνια φαινόμενα -συμβαίνουν σε κάθε τόπο περίπου μία φορά κάθε 400 χρόνια- ενώ δεν αντιδρούν όλα τα ζώα με τον ίδιο τρόπο.
«Το φως επηρεάζει τα πάντα, από τα φυτά μέχρι τα ζώα. Ως βιολόγοι δεν μπορούμε να απενεργοποιήσουμε τον ήλιο, αλλά κάθε τόσο, η φύση τον απενεργοποιεί για εμάς», λέει η Σεσίλια Νίλσον, οικολόγος συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Λουντ της Σουηδίας.
Πριν από 100 και πλέον χρόνια ένας εντομολόγος από τη Νέα Αγγλία αποφάσισε να μελετήσει το φαινόμενο. Ο Ουίλιαμ Γουίλερ κυκλοφόρησε αγγελίες σε τοπικές εφημερίδες, προσλαμβάνοντας το κοινό να καταγράψει τις αλλαγές στη συμπεριφορά των ζώων κατά τη διάρκεια μιας ηλιακής έκλειψης του 1932. Συγκέντρωσε περισσότερες από 500 ιστορίες, οι οποίες κατέγραφαν αλλαγές σε πουλιά, θηλαστικά, έντομα και φυτά, όπως κουκουβάγιες που άρχισαν να κορνάρουν και μέλισσες που επέστρεφαν στην κυψέλη τους.
Τον Αύγουστο του 2017, μια έκλειψη που έσβησε τις ακτίνες του ήλιου για δύο λεπτά και 42 δευτερόλεπτα, επέτρεψε στους επιστήμονες να επαναλάβουν αυτό το πείραμα. Αυτή τη φορά, το θέαμα είχε πιο εκπληκτικά αποτελέσματα. Καθώς πλησίαζε το σκοτάδι, καμηλοπαρδάλεις κάλπαζαν νευρικά και χελώνες ζευγαρώνονταν σε ζωολογικό κήπο της Νότιας Καρολίνας, ενώ οι μέλισσες σταμάτησαν να βουίζουν στις πολιτείες του Όρεγκον, του Άινταχο και του Μιζούρι.
Με την επόμενη ηλιακή έκλειψη να πραγματοποιείται τη Δευτέρα (8/4), η περιέργεια βρίσκεται πάλι στα ύψη.
«Συνθήκες τρέλας εκείνη την ημέρα»
Ο Άνταμ Χαρτστόουν Ρόουζ επιστήμονας που συνεργάζεται με τον ζωολογικό κήπο Riverbanks στη Νότια Καρολίνα, αρχικά πίστευε ότι οι κάτοικοι του ζωολογικού κήπου δεν θα επηρεάζονταν από την έκλειψη του 2017.
Ωστόσο εκπαιδευμένοι ερευνητές και ορδές επιστημόνων πολιτών συγκεντρώθηκαν στον ζωολογικό κήπο για να παρατηρήσουν 17 είδη πριν και μετά την έκλειψη. «Ήταν αξιοσημείωτο γιατί ο ζωολογικός κήπος ήταν τρελός εκείνη την ημέρα. Υπήρχαν χιλιάδες άνθρωποι, όλοι ήταν ενθουσιασμένοι», λέει.
Ορισμένα ζώα, όπως οι αρκούδες γκρίζλι, ήταν εντελώς αμήχανα. Περισσότερα από τα τρία τέταρτα των ζώων που παρατηρήθηκαν είχαν μια διακριτή αντίδραση στο γεγονός.
Το μείγμα των αντιδράσεων κατηγοριοποιήθηκε σε τέσσερα χαρακτηριστικά – ζώα που συμπεριφέρονταν κανονικά, εκείνα που εκτελούσαν τη βραδινή τους ρουτίνα και εκείνα που εμφάνιζαν άγχος ή νέες συμπεριφορές.
Ορισμένα ζώα, όπως οι αρκούδες γκρίζλι, ήταν εντελώς αμήχανα για την εμπειρία ενός σπάνιου κοσμικού γεγονότος. «Βασικά κοιμόντουσαν και χαλάρωναν κατά τη διάρκεια όλης της εμπειρίας», προσθέτει.
Τα νυχτόβια πουλιά, από την άλλη πλευρά, φαίνονταν πολύ μπερδεμένα. «Κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα καστανοκόκκινα βατραχοπούλια προσπαθούν με κάθε τρόπο να μοιάζουν με σάπιο κούτσουρο», λέει ο Χαρτστόουν – Ρόουζ. «Τα πουλιά αποτινάσσουν το καμουφλάζ τους τη νύχτα για να αναζητήσουν τροφή. «Αυτό ακριβώς έκαναν ακριβώς κατά την κορύφωση της ολικότητας. Όταν ο ήλιος ξαναβγήκε, ξαναγύρισαν σε κατάσταση κλαδιών», αποκαλύπτει.
Δυστυχώς, ορισμένα ζώα εμφάνισαν συμπτώματα άγχους και δυσφορίας κατά τη διάρκεια της έκλειψης. Οι καμηλοπαρδάλεις, που είναι συνήθως αρκετά χαλαρά ζώα, λέει ο Ρόουζ, άρχισαν να τρέχουν σαν να τρόμαξαν από κάποιο αρπακτικό ή όχημα στη φύση. Αυτό αντανακλούσε τις καμηλοπαρδάλεις στο ζωολογικό κήπο του Νάσβιλ στο Τενεσί, οι οποίες έγιναν νευρικές και άρχισαν να καλπάζουν μετά την ολικότητα.
Αλλά η πιο παράξενη συμπεριφορά προήλθε από τις γιγάντιες χελώνες των Γκαλαπάγκος. «Κανονικά, οι χελώνες είναι αρκετά καθιστικά και όχι πολύ εκφραστικά ζώα. Ωστόσο, έγιναν πιο εξωστρεφείς και δραστήριες πριν από την έκλειψη – ζευγαρώνοντας αυθόρμητα μεταξύ τους στο αποκορύφωμα του φαινομένου», αποκάλυψε.
Στην κοιλάδα του ποταμού Πλάτε στη Νεμπράσκα, η οποία αποτελεί κρίσιμη περιοχή ωοτοκίας και ενδιάμεσο σταθμό για τα μεταναστευτικά πουλιά, ήταν ευκολότερο να εντοπιστούν τάσεις συμπεριφοράς κατά την έκλειψη του 2017.
Μια ομάδα επιστημόνων εγκατέστησε μια σειρά από κάμερες και συσκευές καταγραφής ήχου κατά μήκος μονοπατιών της φύσης για την παρακολούθηση της άγριας ζωής.
Πώς αντίδρασαν τα πτηνά
Ωστόσο, τα πτηνά αντέδρασαν με διαφορετικούς τρόπους, λέει η Έμα Μπρίνλει Μπάκλει, ερευνήτρια από το Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα στο Kearney. Σε ποσοστό συσκότισης 95%, οι φωνές των Λιβαδοκορυδαλλών σώπασαν ή σε ορισμένες τοποθεσίες σταμάτησαν εντελώς. Από την άλλη πλευρά, οι καρδερίνες και τα σπουργίτια φώναζαν περισσότερο, λέει η ίδια.
Σε ορισμένες μελέτες, τα ψάρια αναζήτησαν καταφύγιο και οι αράχνες κατέστρεψαν τους ιστούς τους καθώς πλησίαζε η ολικότητα. Σε ένα πιο πρόσφατο πείραμα, όπου μικροσκοπικά μικρόφωνα αναρτήθηκαν ανάμεσα σε λουλούδια, οι μέλισσες σταμάτησαν να βουίζουν όταν ρίχτηκαν στο σκοτάδι.
Αλλά δεν μπορούμε να αποδώσουμε όλη την αλλαγή στο φως, καθώς υπάρχουν δευτερεύουσες επιδράσεις που προκύπτουν από μια ολική έκλειψη, λέει η Μπάκλει.
Στη Νεμπράσκα, η θερμοκρασία έπεσε κατά περίπου 6,7 βαθμούς Κελσίου (12F) και η υγρασία ανέβηκε κατά 12% – μια δραστική αλλαγή για ένα σύντομο χρονικό διάστημα.
«Έχουμε μειωμένο ηλιακό φωτισμό που είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος και αυτό επιδεινώνεται από τις αλλαγές στον άνεμο», λέει. Στην ουσία, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής λόγος της αλλαγής.
Αυτή είναι η τελευταία ολική έκλειψη ηλίου που είναι ορατή από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το 2044.
