Με τις αποτιμήσεις στον κλάδο ψηφιακών τεχνολογιών να έχουν «εκτοξευτεί» σε σημεία που είδαμε εταιρείες να ξεπερνούν σε αποτίμηση το 1 τρισ. δολάρια, δεν ήταν λίγοι οι αναλυτές εκείνοι που άρχιζαν να αναφέρονται σε μία τεχνολογική «φούσκα» που ήταν πολύ κοντά στο να «σκάσει».
Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που αυτό θα συνέβαινε, καθώς την τριετία 1998-2000 είχαμε την «φούσκα» των .com εταιρειών, η οποία «έσπασε» τον Μάρτιο 2000 όταν οι αποτιμήσεις των εταιρειών του NASDAQ άρχισαν να πέφτουν με εντυπωσιακούς ρυθμούς.
Οι απολύσεις που ανακοίνωσαν τις τελευταίες ημέρες ορισμένοι από τους μεγαλύτερους τεχνολογικούς κολοσσούς, συμπεριλαμβανομένων των Meta (Facebook) και του Twitter αλλά και γνωστών εταιρειών στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπως η Lyft και η Stripe, όπως και οι πληροφορίες ότι κολοσσοί όπως το Netflix, η Microsoft και η Intel προχωράνε σε αντίστοιχες -έστω και πιο περιορισμένες- κινήσεις έχουν ανοίξει τη συζήτηση περί μίας «φούσκας» που «σπάει». Και αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι η μετοχή της Meta απώλεσε μέσα σε ελάχιστες μέρες το 25% της αξίας της, τότε καταλαβαίνει κανείς γιατί έχει ανοίξει η συγκεκριμένη συζήτηση. Συν το γεγονός ότι η κατάρρευση της πλατφόρμας διαχείρισης κρυπτονομισμάτων FTX έχει δημιουργήσει τεράστια αναστάτωση στην αγορά του crypto, η οποία, επίσης, έχει παρουσιάσει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια.
Η λίστα που έχει δημιουργήσει το Crunchbase, από τις πιο αξιόπιστες ενημερωτικές ιστοσελίδες στο χώρο της ψηφιακής καινοτομίας, είναι χαρακτηριστική της κατάστασης που επικρατεί στον ευρύτερο κλάδο των ψηφιακών τεχνολογιών από την αρχή της χρονιάς. Εκεί θα δει κανείς πολλά γνωστά ονόματα όπως είναι το Spotify και το Booking.com να έχουν προχωρήσει σε περικοπές θέσεων εργασίας. Ακόμη και η απόφαση της Free Now να διακόψει τις δραστηριότητες στη Λατινική Αμερική, κίνηση που επηρεάζει άμεσα τους 170 εργαζόμενους της Beat στον κόμβο της Αθήνας, δείχνει ότι πρακτικά οι εταιρείες τεχνολογίας προσπαθούν να προβούν σε διορθωτικές κινήσεις.
Οι μεγάλες προσδοκίες
Ένα σημείο που χρήζει προσοχής είναι πως ο κλάδος των ψηφιακών τεχνολογιών είχε δημιουργήσει πολύ μεγάλες προσδοκίες. Το 1998 ήταν το Internet, το οποίο μόλις είχε αρχίσει να γίνεται δημοφιλές, που προκάλεσε τη «φούσκα» των .com με τις αποτιμήσεις στις τηλεπικοινωνιακές και διαδικτυακές εταιρείες να «εκτοξεύονται». Η «φούσκα» έσκασε μεν αλλά αρκετές από τις εταιρείες που δημιουργήθηκαν τότε με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Google και την Amazon διαδραματίζουν πλέον βασικό ρόλο στην καθημερινότητα δισεκατομμυρίων πολιτών παγκοσμίως και οι κινήσεις τους επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία.
Τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας της COVID-19 έδωσαν τεράστια ώθηση στον τρόπο που αξιοποιούμε τις ψηφιακές τεχνολογίες. Η παγκόσμια οικονομία βασίζεται εδώ και αρκετά χρόνια στις ψηφιακές τεχνολογίες αλλά την τελευταία τριετία αυτό έγινε προφανές σε όλους. Και δημιούργησε μεγαλύτερες προσδοκίες για ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες θα αλλάξουν πολύ περισσότερα πράγματα.
Όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία που οδήγησε σε μία ενεργειακή κρίση που με τη σειρά της οδήγησε σε πληθωριστικές πιέσεις έδειξε ότι δεν είναι όλα ρόδινα. Ξαφνικά, οι χρηματοδοτήσεις για καινοτόμα εγχειρήματα μειώθηκαν καθώς οι επενδυτές επέλεξαν να είναι λίγο πιο προσεκτικοί, ο ενθουσιασμός περιορίστηκε και η κατάσταση έγινε αρκετά πιο δύσκολη.
Η περίπτωση της Meta
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μεγάλων προσδοκιών ενδεχομένως να είναι η περίπτωση της Meta. Ο Mark Zuckerberg παρουσίασε πριν από ένα χρόνο το όραμα του για το Metaverse, έναν εικονικό «κόσμο» όπου θα μπορούμε να έχουμε το δικό μας avatar και με την αξιοποίηση τεχνολογία όπως το VR και το AR να έχουμε μία διαφορετική εμπειρία. Το όραμα είναι εξαιρετικά μεγαλεπήβολο και ενδεχομένως ο κ. Zuckerberg να είναι αρκετά πιο μπροστά από την εποχή του. Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν στο AR και το VR αλλά θεωρούν ότι η μορφή του metaverse όπως τη φαντάζεται ο δημιουργός του Facebook θέλει ακόμη αρκετά χρόνια για να υλοποιηθεί και ίσως να μην είναι τελικά η μορφή και η χρήση του όπως τη φαντάζεται η Meta. Όμως, ο κ. Zuckerberg έχει άλλη άποψη και επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια προς αυτή την κατεύθυνση. Το αποτέλεσμα ήταν στα πρόσφατα οικονομικά αποτελέσματα το τμήμα των Reality Labs είχε ζημιές 9,3 δισ. δολαρίων και σε συνδυασμό με τις μεγάλες απώλειες στα διαφημιστικά έσοδα για το Facebook και το Instagram λόγω της ανόδου του TikTok προκάλεσε μία πτώση της τιμής της μετοχής κατά 25%. Ποιος είναι ο εύκολος δρόμος να μειώσεις γρήγορα τα έξοδα σου και να κατευνάσεις τους επενδυτές σου; Οι περικοπές στις θέσεις εργασίας και η Meta ανακοίνωσε 11.000 απολύσεις ή περίπου μία μείωση κατά 10% του εργατικού δυναμικού της. Παρεπιμπτόντως, από την έναρξη της πανδημίας μέχρι πρόσφατα η Meta -τότε Facebook- είχε αυξήσει το εργατικό δυναμικό της κατά 60%.
Η πίεση που δέχεται η Meta από το TikTok είναι ένα δείγμα ότι στην ψηφιακή οικονομία τα πάντα μπορούν να αλλάξουν μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αρκεί να υπάρχει ένας νέος «παίκτης» που θα φέρει «αναταραχή» στο υπάρχον status quo. Αυτό που αποκαλείται στο εξωτερικό disruptor. Μέχρι πριν 4-5 χρόνια, το Facebook ήταν ο αδιαμφισβήτητος «ηγέτης» στην αγορά των social media. Το Instagram είχε αρχίσει να «ανεβαίνει» μεν αλλά ο κ. Zuckerberg είχε διαγνώσει έγκαιρα τον κίνδυνο και το αγόρασε έναντι 1 δισ. δολαρίων. Πλέον, το Instagram είναι το μέσο που προτιμούν τα περίφημα -στην Ελλάδα τουλάχιστον λόγω των τηλεοπτικών μετρήσεων- δυναμικά κοινά και το Facebook είναι το μέσο που αφορά τις μεγαλύτερες ηλικίες. Παράλληλα, στις ηλικίες κάτω των 24 ετών το TikTok ανεβαίνει ταχύτατα σε δημοτικότητα και αρχίζει και παίρνει μεγάλο κομμάτι της διαφημιστικής «πίτας». Και όλα αυτά μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Και ουδείς μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο μέχρι το 2030 να υπάρχει κάτι άλλο που θα έχει κερδίσει το ενδιαφέρον των χρηστών και θα έχει υποσκελίσει το TikTok. Άλλωστε, αν δείτε κάποια ταινία που γυρίστηκε στα τέλη της δεκαετίας των ‘00s μάλλον θα δείτε αναφορά στο MySpace και όχι στο Facebook. Οι αλλαγές είναι πιο γρήγορες απ’ όσο φαντάζεται κανείς.
Υπάρχει, βέβαια, και η περίπτωση του Twitter, όπου ο Elon Musk απέλυσε περίπου το ήμισυ του ανθρώπινου δυναμικού της εταιρείας. Και σε αυτή την περίπτωση, η πίεση για γρήγορη μείωση των εξόδων ήταν ο βασικός λόγος. Με δεδομένο ότι 13 δισ. δολάρια που χρησιμοποιήθηκαν για την απόκτηση των μετοχών από τον κ. Musk είναι πλέον δάνεια που έχει αναλάβει το ίδιο το Twitter, είναι προφανές ότι πρέπει να μειωθούν γρήγορα οι δαπάνες. Και ο πιο γρήγορος τρόπος -και αυτός που παίρνει τη μεγαλύτερη δημοσιότητα- είναι οι απολύσεις.
Διόρθωση ή κάτι άλλο;
Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει στο προσεχές μέλλον. Πολλά θα εξαρτηθούν προφανώς από την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας. Αν η κρίση στην ενέργεια συνεχιστεί, οι πληθωριστικές πιέσεις αλλά και η αύξηση του κόστους παραγωγής θα επηρεάζει αρνητικά το χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών. Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα είναι αρκετά και αυτό δημιουργεί επιπλέον ζητήματα. Σε περίπτωση, όμως, που η κατάσταση ομαλοποιηθεί, τότε ενδεχομένως να δούμε μία νέα περίοδο ανάπτυξης. Αν και σε αυτή την περίπτωση, άπαντες θα είναι αρκετά πιο προσεκτικοί στις επενδύσεις και στις χρηματοδοτήσεις τους.
