Ο κ. Ταντέι, σε συνέντευξή του στο Business Daily ξεχωρίζει ως κομβικής σημασίας αλλαγή, που βελτιώνει δραστικά τα δεδομένα για την Ελλάδα, την πολιτική σταθερότητα:
«Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα που έχει η Ελλάδα έναντι άλλων χωρών που δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Είναι ίσως η πιο σταθερή χώρα στη νότια Ευρώπη, από πολιτική άποψη», σημειώνει.
Καθησυχαστικός εμφανίζεται και για το χρέος υπογραμμίζοντας ότι μετά την πανδημία η επιπλέον αύξηση του χρέους δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά γενικότερα την Ευρώπη. «Ένα κοινό πρόβλημα είναι μικρότερο πρόβλημα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο κ. Ταντέι επισημαίνει τη μεγάλη σημασία του Ταμείου Ανάκαμψης τονίζοντας ότι η αξιοποίηση των πόρων μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά, ενισχύοντας την αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας.
«Το Ταμείο Ανάκαμψης θα μπορούσε να οδήγησε στην κινητοποίηση πόρων και την υλοποίηση επενδύσεων που αντιστοιχούν στο 18% του ΑΕΠ της Ελλάδας, έως το 2026. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακά μεγάλο πακέτο στήριξης. Το Ταμείο θα δώσει ώθηση στις επενδύσεις, κάτι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς οι επενδύσεις δημιουργούν θέσεις εργασίας και οδηγούν στην ανάπτυξη. Παράλληλα, προσφέρουν στη χώρα πρόσθετα κεφάλαια που είναι αποφασιστικής σημασίας για τη μακροχρόνια ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας», σημειώνει. Αναφέρεται, ωστόσο, στον κίνδυνο για το αν θα καταφέρει η χώρα μας να απορροφήσει τους ευρωπαϊκούς πόρους: «Το μεγάλο ερώτημα, η πρόκληση, είναι να υπάρχει η δομή, οι διαδικασίες και ο μηχανισμός προκειμένου η Ελλάδα να καταφέρει να υλοποιήσει τα έργα αυτά ώστε να λάβει τα ευρωπαϊκά κονδύλια».
Σε ό,τι αφορά τη διεθνή οικονομία και τις επιπτώσεις της Όμικρον, o Εκτελεστικός Διευθυντής στο Investment Research της Goldman Sachs εκτιμά ότι οι επιπτώσεις θα είναι περιορισμένες, καθυστερώντας και όχι εκτροχιάζοντας την αναπτυξιακή δυναμική των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Σε ό,τι αφορά τις μετοχές, εκτιμά ότι «οι ευρωπαϊκές μετοχές τείνουν να έχουν καλύτερες επιδόσεις όταν οι FED προχωρά σε αυξήσεις επιτοκίων. «Η τάση των ευρωπαϊκών αγορών να αποδίδουν καλύτερα οφείλεται και στο γεγονός ότι στην Ευρώπη έχουμε περισσότερες μετοχές αξίας έναντι μετοχών ανάπτυξης», σημειώνει.
- Ποια είναι η εκτίμηση για τις επόμενες κινήσεις της Fed; Θα προχωρήσει σε επιθετική αύξηση επιτοκίων;
Η βασική μας υπόθεση είναι ότι η FED τη φετινή χρονιά θα προχωρήσει σε τέσσερις αυξήσεις επιτοκίων. Σημειώστε ότι η οικονομία των ΗΠΑ και στο πλαίσιο αυτό η FED κινείται με ένα αρκετά προβλέψιμο τρόπο. Εκεί που εστιάζουμε είναι το ποια θα είναι η πολιτική νομισματικής σύσφιξης που θα ακολουθήσουν οι άλλες χώρες και ποια θα είναι η επίδραση στις αγορές. Η επενδυτική κοινότητα έχει ήδη τιμολογήσει και προεξοφλήσει την αλλαγή τακτικής της FED. Πιστεύουμε ότι η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται σε έναν έντονα ανοδικό κύκλο, ο οποίος θα έχει σημαντική διάρκεια.
- Πώς θα επιδράσει η σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής στις μετοχές; Υπάρχει κίνδυνος σοβαρής διόρθωσης; Ήδη βλέπουμε μια σημαντική πτώση στη Νέα Υόρκη αλλά και την Ευρώπη.
Είναι γεγονός ότι στις αγορές έχουμε δει μια σημαντική μεταβλητότητα και νευρικότητα το τελευταίο διάστημα. Πρέπει να πούμε ότι οι τάσεις που επικρατούν στις αγορές είναι ένα είδος σύνθεσης πολλών παραγόντων, ενώ δεν επηρεάζονται με τον ίδιο τρόπο όλες οι μετοχές. Βλέπουμε ότι οι πιο παραδοσιακές μετοχές, οι λεγόμενες μετοχές αξίας, όπως οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες, εμφανίζουν αυτή την περίοδο καλύτερη απόδοση έναντι των μετοχών ανάπτυξης. Η καλύτερη πορεία των μετοχών αξίας αποτελεί τυπικό χαρακτηριστικό ενός αναπτυξιακού οικονομικού κύκλου. Επίσης παρατηρείται μια σημαντική διαφοροποίηση στη συμπεριφορά των επιμέρους αγορών. Όπως επισημάνατε, σημειώθηκε μια σημαντική πτώση στη Wall Street, ωστόσο οι ευρωπαϊκές μετοχές τείνουν να έχουν καλύτερες επιδόσεις όταν οι FED προχωρά σε αυξήσεις επιτοκίων. Η τάση των ευρωπαϊκών αγορών να αποδίδουν καλύτερα οφείλεται και στο γεγονός ότι στην Ευρώπη έχουμε περισσότερες μετοχές αξίας έναντι μετοχών ανάπτυξης.
- Ποια είναι η εκτίμησή σας για την πορεία των οικονομιών σε ΗΠΑ και Ευρώπη μετά την πανδημία, δεδομένων των διαταραχών που η υγειονομική κρίση έχει προκαλέσει;
Πρέπει να κάνουμε μια διάκριση μεταξύ του κοινού σοκ, που προκάλεσε η πανδημία, και του διαφορετικού αντίκτυπου στις οικονομίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Είναι σαφές ότι η παραλλαγή Όμικρον είναι ηπιότερη και προκαλεί μικρότερες πιέσεις στις οικονομίες σε σχέση με όσο βιώσαμε το 2020 και το 2021. Τα στοιχεία του PMI που ανακοινώθηκαν πρόσφατα για την ευρωζώνη υποστηρίζουν την προσέγγιση αυτή. Στη νότια Ευρώπη, σε χώρες όπως Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα, ήδη υπάρχει συζήτηση και κινήσεις για την χαλάρωση των περιορισμών που επιβλήθηκαν. Όπως και στη Γερμανία, η οποία επηρεάστηκε περισσότερο από τους αυστηρούς περιορισμούς που επιβλήθηκαν τον περασμένο Δεκέμβριο. Γενικότερα φαίνεται πως η κατάσταση πλέον κινείται προς μια ομαλοποίηση. Με άλλα λόγια η παραλλαγή Όμικρον προκάλεσε ένα κοινό σοκ, οι επιπτώσεις του οποίου ήταν σημαντικά μικρότερες από όσα βιώσαμε στο παρελθόν.
Επίσης είναι σημαντικό να δούμε πώς οι επιμέρους οικονομίες βγαίνουν σταδιακά από την πανδημία. Οι ΗΠΑ αντέδρασαν δυναμικά προχωρώντας στην παροχή, πολύ γρήγορα, μιας πολύ ισχυρής δημοσιονομικής στήριξης. Προχώρησαν σε μια τεράστια εισοδηματική υποστήριξη προς κάθε κατεύθυνση καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας το 2021. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η οικονομία των ΗΠΑ να σταθεροποιηθεί και να ανακτήσει το βηματισμό της λίγο πιο γρήγορα από την Ευρώπη.
Μεγάλες ήταν οι παρεμβάσεις και σε πολλά άλλα επίπεδα, από την δημοσιονομική υποστήριξη μέχρι την ενίσχυση των επενδύσεων ενώ εξαιρετικής σημασίας είναι η πρωτοβουλία του Ταμείου Ανάκαμψης.
Από εδώ και πέρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σχέδιο του προέδρου Μπάιντεν για την ανασυγκρότηση της αμερικανικής οικονομίας, στην πορεία έγινε λιγότερο φιλόδοξο, ενώ η Ευρώπη κινήθηκε πιο δυναμικά και γρήγορα στον τομέα αυτό με την παροχή κεφαλαίων για την ενίσχυση των επενδύσεων. Η δημοσιονομική στήριξη που παρείχε η Ευρώπη σε συνδυασμό με το Ταμείο Ανάκαμψης δημιουργούν ένα θετικότερο περιβάλλον για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας σε σχέση με τις ΗΠΑ. Η εκτίμησή μας, η οποία ασφαλώς υπόκειται στις αβεβαιότητες που προκαλεί η πανδημία, είναι ότι ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ευρώπη και θα είναι μεγαλύτερος σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Για το 2022 αναμένουμε ανάπτυξη για τις ΗΠΑ στο 3,5%, ενώ για τη ζώνη του ευρώ προβλέπουμε επί του παρόντος ανάπτυξη στο 4,2%. Επαναλαμβάνω ότι στην εκτίμηση αυτή υπάρχει αβεβαιότητα, οι συνθήκες μπορεί να επιδεινωθούν, αλλά αυτό είναι μια πρώτη ένδειξη για το που μπορούν να οδηγήσουν τις οικονομίες σε Ευρώπη και ΗΠΑ τα προγράμματα στήριξης. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύω ότι την Όμικρον πρέπει να τη δούμε ως παράγοντα καθυστέρησης και όχι καταστροφής: δεν είναι κάτι που πρόκειται να εκτροχιάσει την ανάκαμψη, ίσως την καθυστερήσει.
Μεγάλο πλεονέκτημα της Ελλάδας η πολιτική σταθερότητα
- Η ελληνική οικονομία μετά από πολλά χρόνια ύφεσης και αστάθειας επέστρεψε σε ανοδική πορεία. Ωστόσο, παραμένει εκτός επενδυτικής βαθμίδας. Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας;
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, υπάρχουν τρεις παράγοντες που τοποθετούν τη χώρα σε καλύτερη θέση από ό,τι ήταν τα τελευταία χρόνια.
Πρώτον, σε ότι αφορά το χρέος που επισημαίνετε. Ασφαλώς πρόκειται για πρόβλημα, ωστόσο μετά την έλευση της πανδημίας η επιπλέον αύξηση του χρέους δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά γενικότερα την Ευρώπη. Και ένα κοινό πρόβλημα είναι μικρότερο πρόβλημα. Νομίζω ότι αυτό ισχύει για την Ελλάδα. Δεν θέλουμε να αγνοήσουμε τη σχετική ανησυχία, αλλά πρέπει να προσεγγίσουμε το θέμα από μια ευρύτερη οπτική. Αν δούμε το θέμα πιο προσεκτικά, σύμφωνα με τον ισχύοντα ευρωπαϊκό δημοσιονομικό κανόνα, τον κανόνα σταθερότητας, τουλάχιστον 10 χώρες θα παραβιάσουν τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες. Επομένως, το χρέος αποτελεί πλέον ένα πολύ γενικότερο ζήτημα. Επιπλέον, υπάρχουν δυο παράγοντες που λειτουργούν θετικά για την Ελλάδα. Η Ελλάδα συγκρίνεται πολύ ευνοϊκά ως προς τον πολιτικό κίνδυνο με άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης αλλά και γενικότερα με χώρες της ευρωζώνης. Αυτό δεν είναι δεδομένο, ούτε συνέβαινε πάντα. Στο παρελθόν το πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα ήταν ασταθές ενώ τώρα, αντιθέτως, υπάρχει η αίσθηση ότι η συνέχεια της διακυβέρνησης δεν είναι πρόβλημα. Υπάρχει μια ισχυρή κυβέρνηση και ο πολιτικός κίνδυνος είναι μικρός, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης όπως η Γαλλία, ή Ιταλία. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα που έχει η Ελλάδα έναντι άλλων χωρών που δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Είναι ίσως η πιο σταθερή χώρα στη νότια Ευρώπη, από πολιτική άποψη.
Η σταθερότητα είναι πολύτιμη για ένα ακόμα λόγο: συνδέεται με τον τρίτο σημαντικό παράγοντα, το Ταμείο Ανάκαμψης. Οι πόροι που θα διοχετευθούν στην Ελλάδα μέσω του Ταμείου, για την υλοποίηση επενδύσεων, είναι εντυπωσιακοί. Το Ταμείο Ανάκαμψης θα μπορούσε να οδήγησε στην κινητοποίηση πόρων και την υλοποίηση επενδύσεων που αντιστοιχούν το 18% του ΑΕΠ της Ελλάδας, έως το 2026. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακά μεγάλο πακέτο στήριξης. Το Ταμείο θα δώσει ώθηση στις επενδύσεις, κάτι εξαιρετικά σημαντικό καθώς οι επενδύσεις δημιουργούν θέσεις εργασίας και οδηγούν στην ανάπτυξη. Παράλληλα προσφέρουν στη χώρα πρόσθετα κεφάλαια που είναι αποφασιστικής σημασίας για την μακροχρόνια ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
- Οπότε το Ταμείο Ανάκαμψης θα παίξει σημαντικό ρόλο για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση.
Θα ήθελα να σημειώσω, αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης, τη στρατηγική που έχει επιλέξει η Ελλάδα. Είναι ταυτόχρονα και φιλόδοξη και ενδιαφέρουσα. Οι πόροι του Ταμείου χωρίζονται σε δύο τμήματα. Το ένα αφορά επιχορηγήσεις και το άλλο δάνεια. Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην κατάρτιση ενός εξαιρετικά λεπτομερούς σχεδίου. Διαβάζοντας κανείς το ελληνικό σχέδιο μπορεί να δει πότε αναμένεται να κυκλοφορήσουν ηλεκτρικά λεωφορεία στη Θεσσαλονίκη ή να δει πότε προγραμματίζεται να κατασκευαστεί ένα νοσοκομείο σε ένα νησί. Τόσο λεπτομερές είναι το σχέδιο.
Επίσης έχει ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο ενθαρρύνονται οι ιδιωτικές επενδύσεις. Ουσιαστικά η κυβέρνηση λέει ότι όσοι ιδιώτες επενδυτές προχωρήσουν σε επενδύσεις σε τομείς όπως η ψηφιακή οικονομία ή η πράσινη μετάβαση θα έχουν υποστήριξη από το Δημόσιο στις επενδύσεις αυτές, μέσω των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Η ελληνική κυβέρνηση δεν χρειάζεται να ενδιαφέρεται να βρει αυτά τα χρήματα στην αγορά, επειδή υπάρχουν από ευρωπαϊκούς πόρους. Αυτή είναι μια μεγάλη ευκαιρία. Είναι μια ευκαιρία και πρόκληση. Το μεγάλο ερώτημα, η πρόκληση, είναι να υπάρχει η δομή, οι διαδικασίες και ο μηχανισμός προκειμένου η Ελλάδα να καταφέρει να υλοποιήσει τα έργα αυτά ώστε να λάβει τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Θα μπορέσει η χώρα να παραδώσει αυτά τα έργα; Θα πραγματοποιήσει η χώρα αυτό που έχει υποσχεθεί; Η υλοποίηση θα είναι αρκετά γρήγορη; Αυτή είναι η πρόκληση για την κυβέρνηση.
Ένα εμπόδιο, αν θέλετε, το οποίο δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα, είναι γενικότερο, είναι αν θα επιτευχθεί ο στόχος για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων μέσω των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης. Χρειάζεται, επίσης, μεγάλη προσοχή σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
