Βραχυχρόνια μίσθωση: Το νέο μοντέλο τουρισμού, οι κοινωνικές επιπτώσεις και τα επερχόμενα μέτρα
«Το δίλημμα που έχει επιστρέψει είναι αυτό μεταξύ της ποσότητας και της ποιότητας. Να υπενθυμίσω ότι η μέση δαπάνη μειώθηκε και πλέον δεν είμαστε στην εποχή των ρεκόρ». Ο προβληματισμός του προέδρου του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Αλέξανδρου Βασιλικού κατά τη διάρκεια της παρουσίασης μελέτης της Grant Thornton για τις επιπτώσεις των βραχυχρόνιων μισθώσεων για λογαριασμό του ΞΕΕ είναι ο ίδιος που υπάρχει σε ένα μεγάλο τμήμα του τουριστικού κλάδου αναφορικά με την ανάγκη για ένα νέο τουριστικό μοντέλο. Με το θέμα των βραχυχρόνιων μισθώσεων και των επιπτώσεων που έχουν αυτές σε κοινωνικό επίπεδο να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
Η μελέτη της Grant Thornton αναδεικνύει μία σειρά από σημαντικά θέματα κυρίως αναφορικά με τις επιπτώσεις που έχει η βραχυχρόνια μίσθωση σε κοινωνικό επίπεδο. Θέματα που έχουν αναδειχθεί τα τελευταία 2-3 χρόνια με κυριότερο αυτό της μείωσης διαθεσιμότητας ακινήτων μακροχρόνιας μίσθωσης και εκτοπισμός μακροχρόνιων ενοικιαστών. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους στέγασης σε πολλές περιοχές της Αθήνας ακόμη και σε αυτές που δεν χαρακτηρίζονται ως «τουριστικές» αλλά κυρίως σε μεγάλα αστικά κέντρα και νησιά που αποτελούν και τουριστικούς προορισμούς. Οι ιστορίες με δασκάλους, ιατρούς και εργαζόμενους στα σώματα ασφαλείας και όχι μόνο που δεν μπορούν να βρουν σπίτι σε λογική τιμή είναι ουκ ολίγες τα τελευταία χρόνια. Και αυτό έχει ως αποτελέσματα να δημιουργούνται πολλαπλές αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες και να αρχίσει να γίνεται λόγος περί υπερτουρισμού με τον κ. Βασιλικό να επισημαίνει κατά τη διάρκεια της χθεσινής αρχικής τοποθέτησης τους ότι θα πρέπει να αποφύγουμε να φθάσουμε στο άλλο άκρο και να αρχίσουμε να μιλάμε για αντιτουρισμό. Όπως, άλλωστε, επεσήμανε ο πρόεδρος του ΞΕΕ, η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι οι κάτοικοι μίας περιοχής και όχι οι επισκέπτες. Και ότι θα πρέπει να αποφύγουμε φαινόμενο όπου περιοχές θα εξελίσσονται σε πόλεις που θα είναι «φαντάσματα» για 6 μήνες και θα “ανοίγουν” το υπόλοιπο διάστημα για να υποδέχονται τουρίστες. Φαινόμενο που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά πολλές ακόμη περιοχές της Ευρώπης.
Σύμφωνα με το ΞΕΕ αλλά και τα συμπεράσματα της μελέτης της Grant Thornton, η υπέρμετρη -και ανεξέλεγκτη- ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων είναι ένας από τους λόγους. Μέσα στην τελευταία πενταετία (2019-2023) οι κλίνες της βραχυχρόνιας μίσθωσης αυξήθηκαν κατά 100%, όταν οι κλίνες των ξενοδοχειακών μονάδων κινήθηκαν ανοδικά μόλις κατά 3,5%. Επιπλέον, η μέση τιμή βραχυχρόνιων μισθώσεων είναι από 200% έως 900% υψηλότερη σε σχέση με τις μακροχρόνιες μισθώσεις, οπότε είναι μάλλον αναμενόμενο ότι πολλοί ιδιοκτήτες προτιμούν να αξιοποιούν το ακίνητο τους προσφέροντας για βραχυχρόνια μίσθωση και όχι για μακροχρόνια.
Από εκεί και πέρα, όμως, η μελέτη της Grant Thornton κάνει λόγο και για άλλες κοινωνικές επιπτώσεις, όπως είναι η πρόκληση προβλημάτων θορύβου και ασφάλειας, η υπερχρήση και επιβάρυνση τοπικών υποδομών αλλά και η διατάραξη της αίσθησης της κοινότητας και ο μετασχηματισμός γειτονιών. Επίσης, σύμφωνα με τη Grant Thornton, η ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων συνεπάγεται μεγαλύτερο παραγόμενο όγκο απορριμμάτων ανά επισκέπτη (+20%) σε σύγκριση με μακροχρόνιους ενοικιαστές, ενώ είναι κατά 40% χαμηλότερη η αξιοποίηση λύσεων ανακύκλωσης στη βραχυχρόνια μίσθωση σε σχέση με ξενοδοχειακά καταλύματα. Τέλος, η πλειοψηφία κατοικιών της χώρας (66,8%) είναι ακίνητα παλαιού τύπου και μειωμένης ενεργειακής απόδοσης με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο κατανάλωσης ενέργειας. Αντίθετα, το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας αποτελείται κατά >70% από ακίνητα υψηλής ενεργειακής κλάσης.
Πάντως, ο κ. Βασιλικός σημείωσε ότι δεν θέλουμε να φέρουμε τους ξενοδόχους απέναντι στους διαχειριστές βραχυχρόνιας μίσθωσης, επισημαίνοντας κιόλας ότι για πολλούς επισκέπτες οι βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι το καλύτερο μοντέλο. «Η δίκαιη διαχείριση του φαινομένου είναι βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη» ήταν η χαρακτηριστική ατάκα του κ. Βασιλικού, ο οποίος, ουσιαστικά, τάχθηκε υπέρ της άμεσης λήψης μέτρων από την πλευρά της κυβέρνησης προκειμένου να υπάρχουν έλεγχοι στις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Η τοποθέτηση αυτή δεν ήταν διόλου τυχαία από πλευράς χρονικής στιγμής δεδομένου ότι υπάρχουν πληροφορίες ότι στο πλαίσιο της ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα ανακοινώσει σειρά μέτρων για τον έλεγχο του φαινομένου της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Οι μέχρι τώρα παρεμβάσεις αφορούσαν κυρίως τον τομέα των φορολογικών εσόδων, αλλά για τον ξενοδοχειακό κλάδο είναι πιο σημαντικό να τεθούν μία σειρά από κανόνες σε τομείς όπως είναι οι υποχρεώσεις των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης αλλά και ο περιορισμός των ημερών που θα είναι διαθέσιμα.
Σημειωτέον πως η άποψη του ΞΕΕ είναι πως θα πρέπει ορισμένα από τα μέτρα να διαφοροποιούνται και ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιοχής. Και το ζητούμενο να είναι τελικώς η βιώσιμη ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Και ενδεχομένως ένα νέο, διαφορετικό μοντέλο τουρισμού στο οποίο το 70% των τουριστικών εσόδων δεν θα αφορά μόνο μερικές περιφέρειες της χώρας ούτε θα πραγματοποιείται το 80% μέσα σε διάστημα 100 ημερών όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή.
