Νύχτα των κρυστάλλων: Η ζοφερή πρόβα Ολοκαυτώματος των ναζί

Από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’30 οι ναζί έδειξαν τις διαθέσεις τους απέναντι στους Εβραίους. Μπορεί η «τελική λύση», ο πλήρης αφανισμός τους δηλαδή, να έγινε κυβερνητικό σχέδιο λίγα χρόνια αργότερα, τα μέτρα όμως που έβαζαν στο περιθώριο τις εβραϊκές κοινότητες σε όλη τη γερμανική επικράτεια ξεκίνησαν ήδη από το 1933 με την αναρρίχηση του Χίτλερ στην εξουσία.

Η νύχτα της 9^ης Νοεμβρίου του 1938 όμως ήταν αυτή που έδειξε τις πραγματικές προθέσεις των ναζιστών. Χιλιάδες καταστήματα Εβραίων στη Γερμανία και την Αυστρία καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν, εκατοντάδες συναγωγές βανδαλίστηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες, σε ένα αδιανόητο όργιο βίας από παρακρατικούς του καθεστώτος. Το πρωί της επόμενης μέρας οι δρόμοι των πόλεων ήταν σπαρμένοι με σπασμένα κρύσταλλα από τις βιτρίνες των λεηλατημέρων εβραϊκών καταστημάτων, κάτι που έδωσε και το όνομα σ’ αυτό το ζοφερό γεγονός. Η «νύχτα των κρυστάλλων» έγινε το ορόσημο, πέραν του οποίου το ναζιστικό καθεστώς δεν ξεκίνησε το σχέδιο εξόντωσης των Εβραίων σε όλη την Ευρώπη.

Το πρόσχημα που έψαχναν οι ναζιστές

Οι ναζιστές είχαν ανάγκη από ένα πρόσχημα, μία αφορμή για προχωρήσουν στο βίαιο πογκρόμ. Και αυτό ήταν η δολοφονία του Ερνστ φον Ρατ, αξιωματούχου της γερμανικής πρεσβείας στο Παρίσι. Πυροβολήθηκε από τον 17χρονο Έρσελ Γκρίνσπαν στις 7 Νοεμβρίου 1938. Ο Γκρίνσπαν είχε γεννηθεί στη Γερμανία, αλλά ζούσε στη Γαλλία και έλαβε μια επιστολή από τους γονείς του, με την οποία τον ενημέρωναν ότι απελάθηκαν και του περιέγραφαν τις απάνθρωπες συνθήκες που έζησαν κατά την απέλαση. Για να βοηθήσει τους γονείς του απευθύνθηκε στον Ερνστ φομ Ρατ ο οποίος, όπως αναμενόταν δεν είχε καμία πρόθεση να βοηθήσει. Το αξιοπερίεργο ήταν ότι Ρατ δεν ήταν συμπαθής στους κύκλους του Ναζιστικού Κόμματος και παρακολουθείτο από τη Γκεστάπο, καθώς θεωρείτο ότι ήταν ομοφυλόφιλος. Τη Δευτέρα 7 Νοεμβρίου, ο Γκρίνσπαν πυροβόλησε τον Φομ Ρατ στο στομάχι, ενώ αστόχησε άλλες τρεις φορές

Ο Φον Ρατ νοσηλεύτηκε για δύο μέρες και εξέπνευσε στις 9 Νοεμβρίου 1938. Για το ναζιστικό καθεστώς αυτή η μέρα είχε και έναν σημαντικό συμβολικό χαρακτήρα καθώς ήταν η επέτειος του Πραξικοπήματος της Μπυραρίας το 1923, για το οποίο ο Αδόλφος Χίτλερ είχε φυλακιστεί και εκεί στη φυλακή έγραψε και το μανιφέστο του «Ο Αγών μου».

Ο Γκέμπελς δίνει το σήμα για να αρχίσει ο εφιάλτης

Οι ηγέτες του Ναζιστικού Κόμματος είχαν συγκεντρωθεί στο Μόναχο για να τιμήσουν το Πραξικόπημα (Beer Hall Putsch). Εκεί πληροφορήθηκαν ότι ο Φομ Ρατ κατέληξε από τα τραύματά του. Ο υπουργός προπαγάνδας του καθεστώτος Γιόζεφ Γκέμπελς εκφωνεί έναν από τους γνωστούς εμπρηστικούς αντισημιτικούς λόγους και ουσιαστικά καλεί σε επίθεση ενάντια στις εβραϊκές κοινότητες της Γερμανίας.

Τα ηγετικά στελέχη των ναζί επικοινωνούν με τις περιφέρειές τους και μεταφέρουν τις «οδηγίες» του Γκέμπελς. Αν και η ναζιστική ηγεσία επιδίωκε να φανεί το ανεξέλεγκτο κύμα βίας που θα ακολουθούσε ως «λαϊκή αγανάκτηση» ήταν σαφές ότι επρόκειτο για οργανωμένο σχέδιο, καθώς στα επεισόδια συμμετείχαν μέλη των SA, που μετεξελίχθηκαν στα περιβόητα SS. Ηγετικό ρόλο στην οργάνωση του πογκρόμ έπαιξε ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, για τη δράση του οποίου είναι χαρακτηριστικά τα προσωνύμια που του απέδωσαν οι ίδιοι οι άνδρες των SS: «Το ξανθό κτήνος» και «Δήμιος Χάιντριχ».

Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, που ήταν επικεφαλής των Αστυνομικών Δυνάμεων Ασφαλείας, έστειλε ένα επείγον τηλεγράφημα στο αρχηγείο και στα τμήματα της κρατικής αστυνομίας, καθώς και στους επικεφαλής των Ταγμάτων Εφόδου με οδηγίες για την επίθεση στους Εβραίους, τις περιουσίες τους και τους λατρευτικούς τους χώρους. Ενεργό συμμετοχή είχε επίσης η Ναζιστική Νεολαία, που λειτουργούσε ήδη σαν βασικός παρακρατικός βραχίονας των ναζιστών.

Οι ναζιστές χωρίς να το ομολογούν δημοσίως έστησαν μια επίθεση πρωτοφανούς βιαιότητας, κλιμακώνοντας τις διώξεις εναντίον των Εβραίων. Ήδη από το 1933 είχαν νομοθετήσει τον αποκλεισμό τους από το γερμανικό Δημόσιο, την απαγόρευση να ασκούν το επάγγελμα του δικηγόρου, ενώ σποραδικά υπήρχαν επιθέσεις σε εβραϊκά καταστήματα, όπου έγραφαν στις προσόψεις τη λέξη «Jude», ώστε να προειδοποιήσουν τους «Αρείους» να μην ψωνίζουν απ’ αυτά. Ήταν η πρώτη φορά όμως που έδειχωαν, χωρίς αναστολές, τις προθέσεις τους. Σκόρπισαν τον τρόμο σε όλη τη χώρα, κατέστρεψαν χιλιάδες περιουσίες, ξυλοκόπησαν ολόκληρες οικογένειες, ενώ οδήγησαν χιλιάδες Εβραίους σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μεταξύ των οποίων το Νταχάου, το Μπούχενβαλντ και το Σαξενχάουζεν.

Μετά από την εφιαλτική νύχτα η ηγεσία των ναζιστών, προφανώς ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα σήμανε το τέλος του πογκρόμ. Ο Γκέμπελς εξέδωσε ανακοίνωση, και σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, καλούσε τον γερμανικό πληθυσμό «να παύση αμέσως τας εκδηλώσεις ή ενέργειας κατά του εβραϊσμού», καθώς η «οριστική απάντησις εις την απόπειρα θα δοθή εις τον εβραϊσμόν διά νομοθετικής οδού και διά Διαταγμάτων». Δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι, που είχαν συλληφθεί, μεταφέρθηκαν από τις τοπικές φυλακές

Η Νύχτα των Κρυστάλλων ουσιαστικά σηματοδότησε την απαρχή των μαζικών φυλακίσεων Εβραίων και τον προάγγελο του Ολοκαυτώματος που θα ακολουθούσε.

Έντονες αντιδράσεις στη Δύση

Οι αντιδράσεις στο εξωτερικό ήταν έντονες. Στο Λονδίνο μάλιστα έγιναν διαδηλώσεις που καλούνται τους ευρωπαίους πολίτες να αντιδράσουν στη ναζιστική βαρβαρότητα. Το ίδιο συνέβη και στην άλλη πλευρά του ατλαντικού όπου τα πρωτοσέλιδα των αμερικάνικων εφημερίδων καταδικάζουν τις βιαιότητες της Νύχτας των Κρυστάλλων, ενώ οι φοιτητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ οργάνωσαν συγκέντρωση για τις ναζιστικές θηριωδίες.

Στις 15 Νοεμβρίου 1938, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούζβελτ καταγγέλλει την αντισημιτική επίθεση αναφέροντας: «Εγώ προσωπικά, μετά βίας θα μπορούσα να πιστέψω ότι τέτοια πράγματα θα μπορούσαν να συμβούν σε έναν πολιτισμό του εικοστού αιώνα.» Παράλληλα αποφασίζει να ανακαλέσει τον πρέσβη των ΗΠΑ στη Γερμανία.