«Ένα τζάκι ρυπαίνει όσο 300 οχήματα» – Τι καίμε, πώς το καίμε και πόσο επιβαρύνουμε την ατμόσφαιρα

«Ένα τζάκι ρυπαίνει σε μία ώρα όσο 300 οχήματα»

Από την καύση ξύλων εκπέμπονται πολλοί περισσότεροι ρύποι συγκριτικά με τα συμβατικά μέσα θέρμανσης.

Συγκεκριμένα «η καύση ενός τζακιού για μία ώρα ισοδυναμεί με τους ρύπους 300 οχημάτων στη διάρκεια μίας ημέρας. Αν, τώρα, τα ξύλα είναι υγρά, τότε οι εκπομπές ρύπων είναι περίπου τετραπλάσιες, που σημαίνει ότι ισοδυναμούν με περισσότερα από 1.000 οχήματα», λέει στο CNN Greece o Μιχάλης Λαζαρίδης, καθηγητής Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Κλιματικής Αλλαγής, της Σχολής Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης.

Στα αστικά κέντρα, όπου λειτουργούν πολλά τζάκια, υπάρχει τόσο μεγάλη συγκέντρωση αέριων ρύπων και αιωρούμενων μικροσωματιδίων ειδικότερα τις βραδινές ώρες που μπορεί να επηρεάσει μέχρι και την ορατότητα.

Αυτή η «θολούρα» δεν είναι τίποτα άλλο από την αιθαλομίχλη, όπως συνηθίζεται να λέγεται, μία μορφή ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλείται από την καύση στερεών καυσίμων και αποτελείται από αιωρούμενα σωματίδια που περιλαμβάνουν και σωματίδια αιθάλης καθώς και αέριους ρύπους όπως από διοξείδιο του θείου, μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα και άλλες τοξικές ενώσεις.

Ειδικά τις χειμωνιάτικες νύχτες όταν το ύψος του οριακού στρώματος μειώνεται, δηλαδή το ύψος στο οποίο γίνεται η ανάμειξη των ρύπων κοντά στο έδαφος, οι συγκεντρώσεις των ρύπων είναι πολύ μεγαλύτερες.

Την ίδια ώρα, ο καιρός δεν βοηθά σχεδόν ποτέ. Αν επικρατούν συνθήκες άπνοιας, τότε η αιθαλομίχλη «επικάθεται» επιβαρύνοντας πολύ την ατμόσφαιρα. Αν, πάλι, πνέουν άνεμοι, οι ρύποι που εκπέμπονται από τα τζάκια μεταφέρονται και σε άλλες περιοχές.

Ακατάλληλη καύσιμη ύλη

Βέβαια, η ίδια η καύσιμη ύλη παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Πόρτες, καρέκλες, σκαμπό, MDF, υλικά που βρίσκουμε στα σκουπίδια ή στην άκρη του δρόμου, συχνά καταλήγουν στα τζάκια νοικοκυριών. Η καύση, όμως, τέτοιων υλικών είναι εξαιρετικά προβληματική, καθώς περιέχουν χημικά (κόλλες, χρώματα κλπ), με αποτέλεσμα να εκπέμπονται διάφορες τοξικές και καρκινογόνες χημικές ενώσεις.

Επηρεάζεται και το εσωτερικό των σπιτιών

Η θαλπωρή του σπιτιού που για πολλούς είναι συνδεδεμένη με την εικόνα ενός αναμμένου τζακιού, δεν είναι ούτε τόσο αθώα ούτε τόσο ειδυλλιακή.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι συγκεντρώσεις υπέρλεπτων σωματιδίων (UFP) εντός των σπιτιών όπου καίει τζάκι είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τα σπίτια που δεν το ανάβουν.

Τα υπέρλεπτα σωματίδια (σωματίδια με μέγεθος ορισμένων δεκάδων νανομέτρων) θεωρούνται ως το σωματιδιακό κλάσμα με τις σοβαρότερες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Πρόκειται για σωματίδια που καταφέρνουν να εισέλθουν απευθείας στον ανθρώπινο εγκέφαλο, φθάνουν στους πνεύμονες μέσω της αναπνευστικής οδού και από εκεί διαχέονται σε ολόκληρο το σώμα μέσω των λεμφαδένων και μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.

«Ειδικά στους ηλικιωμένους, τους ανθρώπους με υποκείμενα νοσήματα και τον πληθυσμό με αποφρακτική πνευμονοπάθεια, που στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τις 400.000, προκαλεί τεράστια προβλήματα. Τα υπέρλεπτα σωματίδια έχουν συνδεθεί επίσης με τη νόσο Αλτσχάιμερ και με προβλήματα στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών», επισημαίνει ο κ. Λαζαρίδης.

Ρυπογόνα τα τζάκια

Τα τζάκια, ακόμη και τα πιο ακριβά, δεν διαθέτουν φίλτρα ή ειδικούς θαλάμους όπου ξανακαίγονται τα καυσαέρια, δηλαδή τα παράγωγα της καύσης εκλύονται κατευθείαν στην ατμόσφαιρα μέσω των καμινάδων.

Πολλά σπίτια διαθέτουν τζάκι, που πριν μερικά χρόνια, μάλιστα, ήταν «προαπαιτούμενο» για τους αγοραστές, αλλά πόσοι από αυτούς τα καθαρίζουν και τα συντηρούν επαρκώς ή τα ελέγχουν για διαρροές; Ελάχιστοι, θα τολμήσουμε μία εκτίμηση.

Η ρύπανση που προκαλούν τα τζάκια έχει λάβει τόσο μεγάλη έκταση που είναι ενδεικτικό ότι σε πόλεις της Ευρώπης αλλά και των ΗΠΑ έχει απαγορευτεί καθολικά η χρήση τους.

Κακή ποιότητα αέρα

Σύμφωνα με το IQAir που καταγράφει ζωντανά την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, τρεις ημέρες στις 12, στις 13 και στις 14 Φεβρουαρίου, παρατηρούμε ότι μία περιοχή καταγράφει σταθερά πολύ επιβαρυμένη ατμόσφαιρα.

Η Λαμία, στις 12/02 καταγράφει 63.5 μg μικροσωματιδίων (PM2.5) κάτι που κατέστησε τον αέρα της «Ανθυγιεινό». Ομοίως, και την επομένη, η συγκέντρωση ήταν 69.8 μg, όπως και την Παρασκευή (14/02) με τη συγκέντρωση μικροσωματιδίων να φτάνει τα 59.7 μg.

Στη Βέροια, πάλι, στις 12/02 καταγράφηκαν 67.5 μg μικροσωματιδίων και στις 13/02 55.6 μg, ενώ την Παρασκευή (14/02) το μεσημέρι, στην Ξάνθη καταγράφονταν 67.9μg μικροσωματιδίων, κάτι που την κατέταξε ως την πόλη με τον πιο μολυσμένο αέρα εκείνη την ώρα, στη χώρα.

Μάλιστα, όπως επισημαίνεται, η μέση συγκέντρωση PM2.5 στην Ελλάδα το 2023 ήταν 3,5 φορές υψηλότερη από την ετήσια κατευθυντήρια τιμή ποιότητας του αέρα που ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο οποίος προειδοποιεί ότι οι σωματιδιακές συγκεντρώσεις PM2.5 πρέπει να είναι μικρότερες των 5 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο.

Πρόωροι θάνατοι

Η εισπνοή μικροσωματιδίων αυξάνει την πιθανότητα καρδιακών νοσημάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων, την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα και άλλων ασθενειών.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η οικιακή ατμοσφαιρική ρύπανση ήταν υπεύθυνη για περίπου 3,2 εκατομμύρια θανάτους το 2020, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 237.000 θανάτων παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών.