Ανάλυση αρχαίου DNA ανατρέπει δημοφιλή θεωρία για τους κατοίκους του Νησιού του Πάσχα

Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, το Ράπα Νούι ή Νησί του Πάσχα δεν γνώρισε ποτέ μια καταστροφική πληθυσμιακή κατάρρευση. Αυτό έδειξε η ανάλυση αρχαίου DNA από 15 πρώην κατοίκους του απομακρυσμένου νησιού στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Η ανάλυση έδειξε επίσης ότι οι κάτοικοι του νησιού, το οποίο απέχει περίπου 3.700 χιλιόμετρα από τις ακτές της Χιλής, στην οποία ανήκει σήμερα, έφτασαν στην Αμερική τον 12^ο αιώνα – πολύ πριν από την απόβαση του Χριστόφορου Κολόμβου το 1492.

Το Νησί του Πάσχα, στο οποίο εγκαταστάθηκαν Πολυνήσιοι θαλασσοπόροι πριν από 800 χρόνια, είναι γνωστό για τις εκατοντάδες μνημειώδεις μονολιθικές κεφαλές (μοάι) που απηχούν το παρελθόν. Σύμφωνα με μια δημοφιλή θεωρία, που έχει διατυπωθεί και από τον γεωγράφο Τζάρεντ Ντάιαμοντ στο βιβλίο του «Collapse» του 2005 (κυκλοφορεί στα ελληνικά ως «Κατάρρευση» από τις εκδ. Κάτοπτρο), οι πρώτοι κάτοικοι διέλυσαν το οικοσύστημά του και κατ’ επέκταση τον δικό τους πληθυσμό, με αποτέλεσμα να έχουν απομείνει ελάχιστοι όταν οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν το νησί στις αρχές του 18^ου αιώνα.

Αμφιλεγόμενη θεωρία

Ο Ντάιαμοντ και άλλοι ειδικοί χρησιμοποιούν το Νησί του Πάσχα ως μια προειδοποιητική ιστορία για το πώς η εκμετάλλευση των περιορισμένων πόρων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφική μείωση του πληθυσμού, οικολογική καταστροφή και καταστροφή μιας κοινωνίας μέσω εσωτερικής διαμάχης.

Όμως αυτή η θεωρία παραμένει αμφιλεγόμενη, ενώ άλλα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι το Ράπα Νούι φιλοξενούσε μια μικρή αλλά βιώσιμη κοινωνία.

Η νέα ανάλυση σηματοδοτεί την πρώτη φορά που οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν αρχαίο DNA για να εξετάσουν το ερώτημα αν το Νησί του Πάσχα γνώρισε μια αυτοπροκαλούμενη κοινωνική κατάρρευση, συμβάλλοντας στο να χυθεί φως στο μυστηριώδες παρελθόν του.

Τι έδειξε το DNA των κατοίκων

Για να διερευνήσουν περαιτέρω την ιστορία του Νησιού του Πάσχα, οι ερευνητές αλληλούχισαν τα γονιδιώματα 15 κατοίκων που έζησαν εκεί τα τελευταία 400 χρόνια. Τα λείψανα φυλάσσονται στο Μουσείο της Ανθρωπότητας (Musée de l’ Homme) στο Παρίσι, το οποίο αποτελεί μέρος του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας.

Οι ερευνητές δεν βρήκαν ενδείξεις γενετικής συμφόρησης που να αντιστοιχεί σε απότομη μείωση του πληθυσμού, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature.

Αντίθετα, το νησί φιλοξενούσε έναν μικρό πληθυσμό που αυξανόταν σταθερά σε μέγεθος μέχρι τη δεκαετία του 1860, σύμφωνα με την ανάλυση. Τότε ήταν που δουλέμποροι από το Περού απομάκρυναν με τη βία το ένα τρίτο του πληθυσμού του νησιού.

«Σίγουρα δεν υπάρχει μια ισχυρή πληθυσμιακή κατάρρευση, όπως έχει υποστηριχθεί, μια πληθυσμιακή κατάρρευση όπου το 80% του πληθυσμού ή το 90% του πληθυσμού πέθανε», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης J. Víctor Moreno-Mayar, επίκουρος καθηγητής γεωγενετικής στο Ινστιτούτο Globe του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.

Τα γονιδιώματα αποκάλυψαν επίσης ότι οι κάτοικοι του Νησιού του Πάσχα είχαν ανταλλάξει γονίδια με έναν ιθαγενή αμερικανικό πληθυσμό, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι κάτοικοι διέσχισαν τον ωκεανό προς τη Νότια Αμερική κάπου μεταξύ του 1250 και του 1430, πριν από την άφιξη του Κολόμβου στην Αμερική – και πολύ πριν οι Ευρωπαίοι φτάσουν στο Ράπα Νούι το 1722.

Περίπου το 6% έως 11% του γονιδιώματος των ατόμων μπορεί να ανιχνευθεί σε προγόνους από την παράκτια Νότια Αμερική, σύμφωνα με τη μελέτη, και η ανάλυση της ομάδας παρείχε πληροφορίες σχετικά με το πότε αυτές οι δύο ομάδες συναντήθηκαν και απέκτησαν απογόνους. Οι συγγραφείς εκτίμησαν ότι αυτό συνέβη 15 έως 17 γενιές πριν από εκείνη των ατόμων που μελετήθηκαν.

Ψευδής αφήγηση

Το εύρημα δεν αποτελεί απόλυτη έκπληξη. Οι προφορικές ιστορίες και η ανάλυση του DNA των σημερινών κατοίκων του νησιού υποδηλώνουν τέτοια καταγωγή, ενώ υπολείμματα γλυκοπατάτας, που εισήχθη από τη Νότια Αμερική, έχουν βρεθεί στο νησί πριν από την επαφή με τους Ευρωπαίους, δήλωσε ο Moreno-Mayar.

Τα αρχαία γονιδιώματα προστίθενται σε ένα αυξανόμενο σώμα αποδείξεων ότι η ιδέα μιας αυτοπροκαλούμενης πληθυσμιακής κατάρρευσης στο Νησί του Πάσχα είναι μια ψευδής αφήγηση.

Μια ακόμη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο, βασισμένη σε δορυφορικές εικόνες εκτάσεων γης που κάποτε χρησιμοποιούνταν για την καλλιέργεια τροφίμων, κατέληξε σε παρόμοιο συμπέρασμα.

Με πληροφορίες από: New evidence upends contentious Easter Island theory, scientists say by Katie Hunt, CNN