Ανησυχία Σάλιβαν για τη Μέση Ανατολή: Αξιοσημείωτη μεταμόρφωση, αδύναμο το Ιράν

Στις κρίσιμες εξελίξεις στην εξωτερική πολιτική και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή, αλλά και στο ευρύτερο γεωπολιτικό τοπίο, επικεντρώθηκε η συζήτηση του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Μπάιντεν, Τζέικ Σάλιβαν με τον πρόεδρο του Eurasia Group, Ίαν Μπρέμερ, που έλαβε χώρα σε εκδήλωση του «92ΝΥ Global Center for Culture, Connection and Enrichment» στη Νέα Υόρκη.

Ο Tζέικ Σάλιβαν μίλησε για πλήθος θεμάτων που απασχολούν την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και ανέλυσε τις πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή, επισημαίνοντας πως «έχει υποστεί μια αξιοσημείωτη μεταμόρφωση σε σύντομο χρονικό διάστημα».

Αυτό, όπως είπε, περιλαμβάνει την ενίσχυση της θέσης του Ισραήλ, την αποδυνάμωση του Ιράν και του λεγόμενου «άξονα της αντίστασης», καθώς και τις σημαντικές πολιτικές αλλαγές στη Συρία μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ.

Ο Σύμβουλος Ασφαλείας του Λευκού Οίκου σημείωσε ότι, ενώ αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν ευκαιρίες για μεγαλύτερη σταθερότητα και ασφάλεια, παρουσιάζουν επίσης σοβαρούς κινδύνους, ειδικά σε περιοχές όπως η Συρία, όπου τα κενά εξουσίας θα μπορούσαν να επιτρέψουν την επανεμφάνιση τρομοκρατικών ομάδων όπως ο ISIS.

Μεταμόρφωση της Μέσης Ανατολής

Ο κ. Σάλιβαν επισήμανε τον πρωτοφανή ρυθμό και την κλίμακα των αλλαγών στη Μέση Ανατολή, τόνισε την κυριαρχία του Ισραήλ στις στρατιωτικές επιχειρήσεις και την ικανότητά του να ενισχύσει τη θέση του με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αντίθετα, ανέφερε, ότι το Ιράν έχει υποστεί σοβαρές απώλειες, αντιμετωπίζοντας εσωτερικές προκλήσεις, εξασθενημένες συμμαχίες και οικονομικές δυσκολίες.

Παρά ταύτα, η ευρύτερη περιφερειακή κατάσταση απέχει πολύ από μια εικόνα σταθερότητας.

«Υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις σε περιοχές όπως η Συρία, όπου τα κενά εξουσίας θα μπορούσαν να επιτρέψουν την επανεμφάνιση εξτρεμιστικών ομάδων» ανέφερε ο Τζέικ Σάλιβαν.

Η Συρία, ειδικότερα, τόνισε «βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο μετά την πτώση του Άσαντ».

Ο κ. Σάλιβαν περιέγραψε τη πιθανότητα η χώρα να οικοδομήσει ένα πιο περιεκτικό και σταθερό μέλλον ή να βυθιστεί στο χάος, θυμίζοντας τη Λιβύη, αλλά με ακόμη μεγαλύτερες συνέπειες λόγω της γεωγραφικής και πολιτικής της σημασίας. Το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και άλλες εξτρεμιστικές ομάδες αποτελούν σοβαρή απειλή, σημείωσε, καθώς είναι έτοιμες να εκμεταλλευτούν το ασταθές περιβάλλον.

Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, ο κ. Σάλιβαν υπογραμμίζει την ανάγκη για συλλογική διεθνή αποφασιστικότητα και τη σημασία της αποτελεσματικής ηγεσίας των ΗΠΑ, ειδικά κατά τη διάρκεια της τρέχουσας προεδρικής μετάβασης.

Περίοδος μετάβασης και στην εξωτερική πολιτική

Καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν παραδίδει την εξουσία στη νέα κυβέρνηση Τραμπ ο κ. Σάλιβαν τόνισε τη σημασία της στενής συνεργασίας μεταξύ των δύο κυβερνήσεων για να διασφαλιστεί ένα ενιαίο μήνυμα προς συμμάχους και αντιπάλους και σημείωσε «ότι, παρά τις ιδεολογικές και στρατηγικές διαφορές μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, υπάρχει σύγκλιση σε θεμελιώδη ζητήματα, όπως η ανάγκη προστασίας των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ, η ενίσχυση των συμμαχιών και η αντιμετώπιση αντιπάλων όπως το Ιράν».

Ο κ. Σάλιβαν επανέλαβε ότι και οι δύο πλευρές έχουν δώσει προτεραιότητα στη διασφάλιση ότι η μετάβαση δεν θα δημιουργήσει ευκαιρίες για αποσταθεροποίηση ή λανθασμένες εκτιμήσεις στη Μέση Ανατολή.

Το ζήτημα του Ιράν

Όταν ο έμπειρος αναλυτής Ίαν Μπρέμερ γύρισε τη συζήτηση Ιράν, ο κ. Σάλιβαν συζήτησε την αποδυναμωμένη κατάσταση της χώρας λόγω εσωτερικής αστάθειας, οικονομικών δυσκολιών και μειωμένης επιρροής στην περιοχή.

Ο κ. Σάλιβαν αναφέρθηκε στην αποτελεσματικότητα της διπλωματίας των ΗΠΑ στην αποτροπή κλιμακώσεων, ιδιαίτερα μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ και σημείωσε ότι «το Ιράν βρίσκεται στο πιο αδύναμο σημείο της σύγχρονης ιστορίας του, αλλά αυτή η αδυναμία δημιουργεί πιθανούς κινδύνους, καθώς η χώρα θα μπορούσε να καταφύγει σε απελπισμένα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της επιτάχυνσης του πυρηνικού της προγράμματος».

Η στρατηγική του Ιράν, εκτιμά ο κ. Σάλιβαν, περιλαμβάνει την αναζήτηση εξωτερικής υποστήριξης από συμμάχους όπως η Ρωσία και η Κίνα, ωστόσο, επισήμανε ότι και οι δύο αυτές χώρες είναι περιορισμένες, με τη Ρωσία να είναι απασχολημένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την Κίνα να διατηρεί χαμηλό προφίλ στη Μέση Ανατολή.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τόνισε, το Ιράν είναι σε επισφαλή θέση και αμφιταλαντεύεται για το αν μπορεί να επανεξετάσει τις πυρηνικές του φιλοδοξίες.

Ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση

Η συζήτηση μετατοπίστηκε και στην κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας, με τον Τζέικ Σάλιβαν να αναγνωρίζει τις σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς.

Ωστόσο, υπογράμμισε «τη σημασία της ευθυγράμμισης αυτών των τακτικών επιτυχιών με μια μακροπρόθεσμη πολιτική στρατηγική που θα εξασφαλίζει διαρκή ασφάλεια για το Ισραήλ και βελτιωμένες συνθήκες για τους Παλαιστίνιους».

Ο Τζέικ Σάλιβαν επισήμανε την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, σημειώνοντας την καθημερινή δέσμευση της κυβέρνησης των ΗΠΑ για τη διευκόλυνση της παροχής βοήθειας, συμπεριλαμβανομένης τροφής, νερού και ιατρικών προμηθειών, ενώ επαναβεβαίωσε το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Η διαχείριση της μετά Άσαντ εποχής στη Συρία

Η Συρία είναι το βασικό θέμα που απασχολεί την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ τις τελευταίες εβδομάδες και ο Τζέικ Σάλιβαν περιέγραψε την πολυπλοκότητα της διαχείρισης της κατάστασης μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ.

Όπως ανέφερε, «η άμεση απειλή είναι ο ISIS, που επιδιώκει να εκμεταλλευτεί το κενό εξουσίας για να επανεμφανιστεί».

Οι ΗΠΑ, ανέφερε, έχουν ήδη πραγματοποιήσει στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον στόχων του ISIS στη Συρία για να αποτρέψουν την ενίσχυση της παρουσίας του.

Σημαντικός παράγοντας για τον Σάλιβαν των εξελίξεων το επόμενο διάστημα θα είναι η πρόθεση των περιφερειακών χωρών για συνεργασία με στη Συρία.

Κίνα

Για την Κίνα, όπου ο Τζέικ Σάλιβαν συνέκρινε την τωρινή αμυντική της στάση λόγω οικονομικών προκλήσεων με την προηγούμενη πιο επιθετική της στάση.

Αν και ο κ. Σάλιβαν εκτιμά ότι οι φιλοδοξίες της Κίνας παραμένουν, τονίζει την ανάγκη να διατηρηθεί η πολιτική των ΗΠΑ «με διπλή προσέγγιση: ανταγωνισμός σε τομείς όπως η τεχνολογία και η οικονομία, και διαχείριση της σχέσης για την αποφυγή σύγκρουσης».