Ενώ όλοι ασχολούνται με τη Ρωσία, οι φίλοι της Ευρώπης έπεσαν στην παγίδα του Ερντογάν
«Σας προκαλούμε από αυτή την πλατεία. Αν δεν αφήσετε ελεύθερο τον υποψήφιό μου, Ιμάμογλου, από φόβο, τότε όλοι μας θα σας ανταγωνιστούμε στις εκλογές», δήλωσε οργισμένα ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Οζγκιούρ Οζέλ, απευθυνόμενος στον υποθετικό Ερντογάν, μπροστά στους διαδηλωτές στο δημαρχείο της Κωνσταντινούπολης.
Οι αναταραχές στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας συνεχίζονται εδώ και μία εβδομάδα. Η αφορμή για τις διαμαρτυρίες ήταν η σύλληψη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος κατηγορείται για διαφθορά και συνεργασία με τρομοκράτες. Μάλιστα, για την πρώτη κατηγορία το δικαστήριο διέταξε ακόμη και την προσωρινή κράτησή του. Μαζί του, κατηγορούνται πάνω από 90 άτομα.
Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε κύμα δυσαρέσκειας στην τουρκική κοινωνία. Στην αρχή, οι αγανακτισμένοι διαδηλωτές κυριολεκτικά χτυπούσαν κατσαρόλες, και στη συνέχεια, δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές του Ιμάμογλου κατέβηκαν στους δρόμους. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, η τουρκική αστυνομία συνέλαβε σχεδόν 1.500 άτομα, εκ των οποίων 172 οδηγήθηκαν στη φυλακή. Παράλληλα, ο υπουργός Εσωτερικών, Αλί Γερλικάγια, ανέφερε πως 123 αστυνομικοί τραυματίστηκαν.
Ωστόσο, οι προσπάθειες καταστολής των διαδηλώσεων με τη βία δεν στέφθηκαν με επιτυχία. Οι αντίπαλοι της κυβέρνησης συνεχίζουν να συγκεντρώνουν πλήθη – και μάλιστα απειλούν να κατεβάσουν στον δρόμο έως και μισό εκατομμύριο άτομα. Επιπλέον, ο Ιμάμογλου, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στη φυλακή, κατάφερε να κερδίσει τις προκριματικές εκλογές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, γεγονός που τον καθιστά επίσημο υποψήφιο της αντιπολίτευσης για τις πρόωρες προεδρικές εκλογές.
Το ίδιο το γεγονός της διεξαγωγής αυτών των εκλογών παραμένει αβέβαιο. Η θητεία του Ερντογάν λήγει το 2028 και δεν υπάρχει εμφανής διάδοχος. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Τουρκίας, ο αρχηγός του κράτους δεν μπορεί να υπηρετήσει περισσότερες από δύο συνεχόμενες θητείες. Ωστόσο, οι υποστηρικτές του Ερντογάν πιστεύουν ότι αν οι εκλογές διεξαχθούν πρόωρα, ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει. Γι’ αυτό και οι εκλογές σχεδιάζονται για τα τέλη του 2027, ώστε να παραταθεί η θητεία του όσο το δυνατόν περισσότερο.
Η αντιπολίτευση, από την πλευρά της, ζητά επίσης τη διεξαγωγή εκλογών το συντομότερο δυνατό. Και ένας εξωτερικός παρατηρητής μπορεί να σκεφτεί ότι με τόση λαϊκή υποστήριξη, οι ψηφοφόροι θα είναι υπέρ τους. Ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι το 2023 ο Ερντογάν δυσκολεύτηκε να νικήσει τους αντιπάλους του. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Οζέλ κάνει τολμηρές δηλώσεις, αν και στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο ηγέτης του κινήματος, όσο ο διαχειριστής του.
Όμως η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη.
Ο Ερντογάν διάλεξε ο ίδιος τον χρόνο, τον τόπο και τις συνθήκες της «μονομαχίας» με τον Ιμάμογλου. Και το έκανε έξυπνα. Πρώτον, η διεθνής κοινότητα είναι απορροφημένη από δύο συγκρούσεις που βρίσκονται κοντά στην Τουρκία. Όλος ο κόσμος παρακολουθεί αν θα ευοδωθεί η ειρηνευτική πρωτοβουλία του Τραμπ, ενώ κανείς δεν θέλει να συγκρουστεί με την Άγκυρα, που διατηρεί καλές σχέσεις τόσο με τη Μόσχα όσο και με το Κίεβο. Παράλληλα, ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται και οι προσπάθειες των ΗΠΑ να μεσολαβήσουν απέτυχαν.
Τέλος, μετά το τελεσίγραφο του Τραμπ προς την Τεχεράνη, υπάρχει και ο κίνδυνος άμεσης σύγκρουσης των ΗΠΑ με το Ιράν. Έτσι, κανείς δεν θέλει να έρθει σε ρήξη με τον Ερντογάν αυτή τη στιγμή. Αυτό εξηγεί και τη διακριτική στήριξη από την Ουάσινγκτον: ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε τον Τούρκο ομόλογό του «καλό ηγέτη».
Η Άγκυρα θεωρεί επίσης ότι έχει επιτυχίες – ειδικά στη Συρία.
Η Ρωσία, από την άλλη, δεν επιθυμεί να χαλάσει τις σχέσεις της με την Τουρκία. Παραδόξως, η Άγκυρα έχει κρατήσει μια «ευέλικτη» στάση, υποστηρίζοντας τη Δύση και το Κίεβο, αλλά αποφεύγοντας να συγκρουστεί με το Κρεμλίνο, καθώς δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.
Βέβαια, στη Μόσχα γνωρίζουν καλά ότι ο Ερντογάν πάντα έχει έναν – ή και περισσότερους – «μαχαιριές» για τον ανυποψίαστο εταίρο του. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η τουρκική αντιπολίτευση, η οποία υποστηρίζεται από την ΕΕ, δεν θα υιοθετήσει μια ακραία αντιρωσική στάση. Και ίσως, σε αυτή την περίπτωση, το «καλύτερο» να είναι εχθρός του «υπαρκτού».
Όσον αφορά την ΕΕ, η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Αναλένα Μπέρμποκ, καταδίκασε ήδη τις ενέργειες της τουρκικής κυβέρνησης, σημειώνοντας ότι με αυτόν τον τρόπο η Άγκυρα δεν θα γίνει δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, δεδομένου ότι η Τουρκία έχει καθεστώς υποψήφιας χώρας από το 1999, είναι μάλλον απίθανο να αλλάξει πολιτική μετά από τέτοιες δηλώσεις.
Παράλληλα, η εσωτερική πολιτική παραμένει ένα προβληματικό πεδίο για τον Ερντογάν. Προσπαθώντας να διατηρήσει τη διεθνή του επιρροή, αναγκάζεται να κάνει θυσίες. Για παράδειγμα, η οικονομική κρίση: αν και ο πληθωρισμός μειώθηκε κατά 20% τα τελευταία δύο χρόνια, παραμένει στο 40%, κάτι που δεν βελτιώνει αισθητά την καθημερινότητα των πολιτών.
Γι’ αυτό ο Ερντογάν προσπαθεί να ελέγξει την κατάσταση προτού ξεφύγει από τον έλεγχο. Και αν καταφέρει να εξασφαλίσει άλλα πέντε χρόνια στην εξουσία, μπορεί να συνεχίσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του – είτε πρόκειται για τον νεοοθωμανισμό είτε για το «Μεγάλο Τουράν».
Μετά από μια εβδομάδα διαδηλώσεων, η αντιπολίτευση ανακοίνωσε ότι σταματά προσωρινά τις καθημερινές διαμαρτυρίες. Ωστόσο, οι αρχές δεν μπορούν να χαλαρώσουν. Η επόμενη μεγάλη διαδήλωση είναι προγραμματισμένη για το Σάββατο στο πάρκο Μάλτεπε, και το αποτέλεσμά της μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο την Τουρκία, αλλά και ολόκληρη τη Μέση Ανατολή – και τον κόσμο.
Ντέιβιντ Ναρμάνια
