Κορωνοϊός: Το θερινό come back – Θόλωση εγκεφάλου και κόπωση από τη χρόνια νόσο

Ο κορωνοϊός για ακόμη μία φορά μας εκπλήσσει, κάνοντας ένα δυναμικό comeback, ενώ δυστυχώς περισσότεροι από 1.700 άνθρωποι εξακολουθούν να πεθαίνουν παγκοσμίως κάθε εβδομάδα από τον Covid-19 και η κάλυψη των εμβολίων μειώνεται στους ευάλωτους πληθυσμούς, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). 

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η πλειοψηφία των Ευρωπαίων σχεδιάζει να ταξιδέψει, και διεθνώς μετακινούνται εκατομμύρια άτομα για ταξιδιωτικούς (πχ Ολυμπιακοί αγώνες) και μεταναστευτικούς λόγους, με την περίοδο των ταξιδιωτικών περιορισμών (κλείσιμο συνόρων, υποχρεωτικά διαγνωστικά τεστ και χρήση μασκών, πιστοποιητικά εμβολίων) να αποτελεί, ευτυχώς, παρελθόν.

Σύμφωνα με την Παθολόγο, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Θεραπευτικής Κλινική (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και την Βιολόγο Παναγιώτα Ζαχαράκη, στα στατιστικά στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), φαίνεται ότι περισσότεροι από 1.700 άνθρωποι εξακολουθούν να πεθαίνουν παγκοσμίως κάθε εβδομάδα από τον Covid-19 και η κάλυψη των εμβολίων μειώνεται στους ευάλωτους πληθυσμούς (δηλαδή στα άτομα άνω των 60 ετών και τα άτομα με σοβαρές συννοσηρότητες).

Τα επιδημιολογικά στοιχεία του ίδιου Οργανισμού δείχνουν ότι στο πρώτο τρίμηνο του 2024 μόνο το 0,42% των ατόμων τρίτης ηλικίας έλαβε κάποια εμβολιαστική δόση για τον κορονοϊό παγκοσμίως. Σύμφωνα με τα δεδομένα του ΠΟΥ (Μάιος 2024), υπάρχουν περισσότερα από 775 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα κρούσματα Covid-19 και περισσότεροι από 7 εκατομμύρια θάνατοι σε όλο τον κόσμο από τότε που εντοπίστηκε για πρώτη φορά ο ιός στη Wuhan της Κίνας στα τέλη του 2019.

Η ίδια έκθεση λέει ότι, αν κρίνουμε από τα ιικά φορτία που εντοπίστηκαν μέσω της επιτήρησης των λυμάτων, το πραγματικό φορτίο κρουσμάτων θα μπορούσε να είναι από 2 έως σχεδόν 20 φορές υψηλότερο.

Μάσκα στα πολύωρα ταξίδια

Επίσης, σε μελέτη που έγινε για τον κίνδυνο μετάδοσης του COVID στα πολύωρα αεροπορικά ταξίδια μεγάλης απόστασης και δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2024, φάνηκε ότι τα πολύωρα αεροπορικά ταξίδια χωρίς χρήση μάσκας αυξάνουν κατά 25 φορές την πιθανότητα να κολλήσει κάποιος, συγκριτικά με τα αεροπορικά ταξίδια μικρών αποστάσεων και διάρκειας.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο έγκριτο διεθνές περιοδικό the Lancet (Ιούλιος 2024), αναλύονται περισσότερα τα συμπτώματα της θόλωσης του εγκεφάλου (“brain fog”) και της κόπωσης μετά την οξεία λοίμωξη.

Έχουν περάσει 4 χρόνια από την έναρξη της πανδημίας COVID-19, ωστόσο εκτιμάται ότι το 10–20% των ατόμων που έχουν μολυνθεί με SARS-CoV-2 εξακολουθούν να έχουν συμπτώματα μετά τη μόλυνση. Η κόπωση και η γνωστική διαταραχή είναι τα πιο κοινά συμπτώματα του μακροχρόνιου COVID. Δεδομένα από πολυκεντρική κοορτή ανέδειξαν ότι στους 9 μήνες μετά τη μόλυνση 176 (5,8%) από τους 3038 συμμετέχοντες είχαν τόσο κόπωση όσο και γνωστικά ελλείμματα, όπως αξιολογήθηκε από η κλίμακα γνωσιακής αξιολόγησης του Μόντρεαλ και λειτουργικής αξιολόγησης θεραπείας χρόνιας ασθένειας–κόπωσης αντίστοιχα.

Από αυτούς που είχαν διαχρονικά δεδομένα, 197 (22,2%) από τους 889 συμμετέχοντες είχαν γνωστικά ελλείμματα και 468 (22,4%) από τους 2092 συμμετέχοντες είχαν κόπωση κατά την έναρξη. Σε παρακολούθηση 26 μηνών, 84 (42,6%) από τους 197 συμμετέχοντες με γνωστικά ελλείμματα και 254 (54,3%) από τους 468 συμμετέχοντες με κόπωση είχαν επίμονα συμπτώματα, υποδηλώνοντας ότι αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι παροδικές για μερικούς ανθρώπους αλλά επίμονες για άλλους Η κόπωση συσχετίστηκε με πονοκέφαλο και κατάθλιψη.

Ξεχάσαμε τα εμβόλια…

Τα εμβόλια κατά του COVID-19 είναι αποτελεσματικά στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης σοβαρού COVID-19, της θνησιμότητας και της μετάδοσης στην κοινότητα. Μια πολυεθνική μελέτη των αρχείων πρωτοβάθμιας περίθαλψης 10 εκατομμυρίων ατόμων που εμβολιάστηκαν κατά του COVID-19 και 10 εκατομμυρίων ατόμων που δεν εμβολιάστηκαν κατά του COVID-19, που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Respiratory Medicine τον Μάρτιο του 2024, αποκάλυψε ότι ο εμβολιασμός κατά του COVID-19 μείωσε τον κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιου COVID. Ωστόσο, μια προοπτική μελέτη συμμετεχόντων 6 μήνες, 12 μήνες, 18 μήνες και 24 μήνες μετά τη μόλυνση από COVID-19, που δημοσιεύτηκε σε επιστημονικές εκθέσεις τον Ιανουάριο του 2024, διαπίστωσε ότι η συχνότητα των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων δεν διέφερε με βάση την COVID-19, την κατάσταση εμβολιασμού ή τον αριθμό δόσεων εμβολίου COVID-19 που ελήφθησαν.

Πώς επηρεάζει τον εγκέφαλο

Ένας αυξανόμενος αριθμός στοιχείων έχει δείξει ότι η μόλυνση από τον COVID-19 μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο μέσω διαφορετικών μηχανισμών που επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία και την κόπωση.

Για παράδειγμα, μια προοπτική μελέτη παρατήρησης 50 συμμετεχόντων με νευρολογικά συμπτώματα για τουλάχιστον 3 μήνες μετά τη λοίμωξη από τον COVID-19 που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2023, αποκάλυψε χαρακτηριστικές δομικές-απεικονιστικές αλλοιώσεις του θαλάμου και των βασικών γαγγλίων που υποκρύπτουν συμπτώματα επίμονης κόπωσης. Μια μελέτη ελέγχου λειτουργικής συνδεσιμότητας σε κατάσταση ηρεμίας σε 52 συμμετέχοντες 27 μήνες μετά τη μόλυνση από COVID-19 που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Regional Health-Western Pacific τον Ιούνιο του 2024, έδειξε ότι η μειωμένη εγκεφαλική δραστηριότητα στην αριστερή άνω κροταφική έλικα σχετίστηκε με αυξημένη βαθμολογία νοητικής κόπωσης και γνωστικού ελλείμματος. Προσθέτοντας σε αυτά τα στοιχεία, μια προοπτική μελέτη κοόρτης 1837 ενηλίκων που εισήχθησαν στο νοσοκομείο με COVID-19 που δημοσιεύτηκε στο Nature Medicine τον Αύγουστο του 2023, εντόπισε δύο διακριτές καταστάσεις που συνδέουν τα οξέα προφίλ αίματος-βιοδείκτες που μετρήθηκαν κατά την εισαγωγή, τα οποία προέβλεπαν γνωστικά αποτελέσματα 6 μήνες και 12 μήνες μετά τη μόλυνση από τον COVID-19.

Η πρώτη κατάσταση συνέδεσε το αυξημένο ινωδογόνο σε σχέση με την C-αντιδρώσα πρωτεΐνη με αντικειμενικά και υποκειμενικά γνωστικά ελλείμματα, υποδηλώνοντας έναν πιθανό ρόλο των άμεσων επιδράσεων της πήξης του αίματος και του ινωδογόνου στον εγκέφαλο. Η δεύτερη διάσταση συνέδεσε το αυξημένο D-διμερές, ένα θραύσμα πρωτεΐνης που παράγεται όταν διασπώνται οι θρόμβοι αίματος, με την C-αντιδρώσα πρωτεΐνη με μόνο υποκειμενικά γνωστικά ελλείμματα.

Τέλος, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Neuroscience τον Φεβρουάριο του 2024, βρήκε στοιχεία διαταραχής του αιματοεγκεφαλικού φραγμού έως και 1 χρόνο μετά τη μόλυνση από COVID-19 στους κροταφικούς λοβούς και στον μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου.

Επί του παρόντος, δεν υπάρχει θεραπεία για τη θόλωση του εγκεφάλου και την κόπωση του εγκεφάλου που προκαλείται από μακροχρόνια COVID-19, γίνονται όμως διεθνείς προσπάθειες και δίνονται σημαντικές χρηματοδοτήσεις, οι οποίες στοχεύουν να φέρουν κοντά κλινικούς ιατρούς, ερευνητές, επιστήμονες, φροντιστές, ασθενείς και μέλη της κοινότητας για να κατανοήσουν και να θεραπεύσουν αποτελεσματικά τη μακροχρόνια COVID.