Μητροπολίτης Άνθιμος: Ο ιεράρχης που αγαπούσε την Εκκλησία και τις συγκρούσεις

Ο Μητροπολίτης πρώην Θεσσαλονίκης Άνθιμος έφυγε από τη ζωή αφήνοντας πίσω ισχυρό στίγμα, αφού πιστοί, φίλοι και εχθροί συμφωνούν ότι υπήρξε μια πληθωρική προσωπικότητα, που προκαλούσε έντονες αντιδράσεις και ήρθε σε σύγκρουση τόσο με την Ιεραρχία, όσο και με πολλά πρόσωπα του πολιτικού κόσμου.

Ακόμα και η ανάδειξη του ως Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης προκάλεσε τριβές στο εσωτερικό της εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Βρέθηκε ακόμα στο επίκεντρο συγκρούσεων και δικαστικών ερευνών για διαχείριση δωρεών, αλλά και την ανέγερση ιδρυμάτων. Υπήρξε υποψήφιος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών δύο φορές το 1998 και το 2008.

Ο κατά κόσμον Διονύσιος Ρούσσας γεννήθηκε το 1934 στη Σαλμώνη Ηλείας και ήταν γιος του Δημητρίου και της Αργυρής, δασκάλας στο επάγγελμα. Το 1952 πέτυχε εξετάσεις της Φιλοσοφικής και της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιλέγοντας την πρώτη. Το 1957 έλαβε πτυχίο από την Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αρχικά εργάστηκε ως άμισθος βοηθός της έδρας της Βυζαντινής Φιλολογίας καθώς και ως δάσκαλος στα εκπαιδευτήρια Ελληνική Παιδεία στα οποία διετέλεσε και διευθυντής γυμνασίου.[3] Παράλληλα σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου πήρε πτυχίο το 1963.

Η εκκλησιαστική του διαδρομή ξεκινά το 1964 όταν χειροτονήθηκε διάκονος από τον Μητροπολίτη Θήρας Γαβριήλ και τον επόμενο χρόνο, το 1965 πρεσβύτερος

Στην Ιεραρχία εισήλθε το 1974 όταν χειροτονήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου οδού Μετσόβου Αθηνών Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως. Η θητεία αυτή, αν και δεν έλειψαν οι αντιπαραθέσεις με πρόσωπα του δημοσίου βίου, κύλησε ομαλά. Αυτό έως το 2003 μετά το θάνατο του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκη Παντελεήμονα ήρθε σε επαφή με τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ώστε να μετατεθεί στην χηρεύουσα Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, όπως είχε ήδη συμφωνηθεί μεταξύ τους από το 1998.

Η οριακή εκλογή και η κρίση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο

Η εκλογή όμως δεν ήταν τόσο ομαλή και δημιούργησε έως και ρήγμα στις σχέσεις Εκκλησίας της Ελλάδος και Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Ιερά Σύνοδος συνεκλήθη στις 26 Απριλίου του 2004 για την εκλογή τριών νέων Μητροπολιτών Θεσσαλονίκης, Σερβίων και Ελευθερουπόλεως. Μόνο 35 από τους 71 παρισταμένους Μητροπολίτες ψήφισαν υπέρ της πρότασης του Αρχιεπισκόπου για άμεσες εκλογές, λόγω της εκκρεμότητας αποστολής του καταλόγου των υποψηφίων στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη. Ο τότε Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος μάλιστα δεν απάντησε ποτέ στα γράμματα που είχε στείλει το Οικουμενικό Πατριαρχείο (την 1η Δεκεμβρίου του 2003, την 30ή Μαρτίου 2004 και την 20ή Απριλίου του 2004). Παρά την ισχνή πλειοψηφία και τις εκκρεμότητες ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος προχώρησε στις εκλογές. Διαμαρτυρόμενοι αποχώρησαν από τη συνεδρίαση διαμαρτυρόμενοι οι Μητροπολίτες Ζακύνθου, Φιλίππων, Περιστερίου, Πρεβέζης, Ναυπάκτου, Ηλείας και Θηβών και ο Ιωαννίνων αρνήθηκε να εμφανιστεί για τους ίδιους λόγους. Τελικά με οριακή πλειοψηφία της Ιεράς Συνόδου, ο Άνθιμος μετατέθηκε στις 26 Απριλίου 2004 στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.

Η διαδικασία αυτή οδήγησε σε μεγάλη κρίση ανάμεσα στην Εκκλησία της Ελλάδος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο αποφάσισε τη διακοπή της κοινωνίας των Αρχιερέων του με τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο και το όνομά του διαγράφηκε από τα Εκκλησιαστικά Δίπτυχα. Τελικά μετά από αμοιβαίες υποχωρήσεις οι νεοεκλεγέντες Μητροπολίτες αναγνωρίστηκαν και άρθηκε από το Πατριαρχείο η ακοινωνησία με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και αποκατέστησε τη μνημόνευση του ονόματός του στα δίπτυχα.

Ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος καθώς και διάφοροι πολίτες είχαν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας σχετικά με την εκλογή του Ανθίμου στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, καταγγέλλοντας ότι δεν υπήρξε η απαιτούμενη ψηφοφορία για τη μετάθεσή του και ότι παραβιάστηκε η μυστικότητά της. Το ΣτΕ με απόφασή του αποφάνθηκε για τη νομιμότητα της μετάθεσης. Τελικά, ο Άνθιμος κατεστάθη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και ενθρονίστηκε στις 18 Ιουνίου 2004 στον Καθεδρικό Ναό της του Θεού Σοφίας Θεσσαλονίκης.

Ο επικήδειος που προκάλεσε αντιδράσεις

Ο Μητροπολίτης Άνθιμος εκφώνησε επικήδειο στην κηδεία του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου ως εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος προκαλώντας έντονες αντιδράσεις με την εκτός πρωτοκόλλου προσφώνηση του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ, η οποία χαρακτηρίστηκε ως βαρύτατο θεσμικό ατόπημα. Ο Άνθιμος υπερασπίστηκε την επιλογή του, που έγινε θέμα συζήτησης επί μέρες στον Τύπο και κυρίως στα κανάλια, στα οποία ο ιεράρχης ήταν συχνά φιλοξενούμενος.

Η σύγκρουση με τον Γιάννη Μπουτάρη

Η σύγκρουση με τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη, ξεκίνησε πριν ακόμα την εκλογή του στο δημαρχιακό θώκο. Το 2010 κατά τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου είχε φραστικό επεισόδιο με τον τότε υποψήφιο δήμαρχο Θεσσαλονίκης ο οποίος τον είχε αποκαλέσει νωρίτερα «μουτζαχεντίν». Συγκεκριμένα, ο Άνθιμος είπε στον Μπουτάρη: «Με είπες μουτζαχεντίν. Σαν να σου λέω εγώ ότι είσαι Βούλγαρος προδότης. Να ανακαλέσεις γιατί όσο ζω εγώ, θα κάνω μεγάλη προσπάθεια που δεν θα δεις δημαρχία». Το περιστατικό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και οι σχέσεις των δύο ανδρών βρέθηκαν στο ναδίρ, αν και στη συνέχεια βρήκαν οι δυο τους το μομέντουμ της ειρηνικής συμβίωσης.

Έντονες αντιδράσεις και για την αναγόρευση του σε διδάκτορα του ΑΠΘ

Το ΑΠΘ ανακοίνωσε στις 21 Νοεμβρίου 2017 την αναγόρευση του Άνθιμου ως επίτιμου διδάκτορα του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής. Αν και αρχικά είχε ανακοινωθεί ότι η τελετή θα γινόταν στις 27 Νοεμβρίου, αναβλήθηκε «για λόγους καλύτερης οργάνωσης χωρίς να ανακοινωθεί νέα ημερομηνία. Η ανακοίνωση της σχολής προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων, αλλά και συλλογή υπογραφών που ζητούσαν την ανάκληση της απόφασης, θεωρώντας την «απόφαση-ντροπή για το ΑΠΘ». Ο πρόεδρος του τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας σε συνέντευξή του ισχυρίστηκε πως η αναβολή σχετίζεται με τις αντιδράσεις αυτές και με το ενδεχόμενο «παρέμβασης κατά την διάρκεια της τελετής». Τελικά, χωρίς να έχει υπάρξει επίσημη ανακοίνωση, ανακηρύχτηκε τη Δευτέρα 15 Ιουλίου 2019, εντός του επισκοπείου επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

Οι έρευνες και οι συγκρούσεις για διαχείριση πόρων και ιδρυμάτων

Το 2015 με δική του πρωτοβουλία συγκεντρώθηκαν περίπου 3.000.000 ευρώ από δωρεές και εισφορές πιστών, με σκοπό την ανέγερση ιδρύματος χρονίως πασχόντων. Αρχικά σχεδιάστηκε να γίνει στο Πανόραμα, αλλά το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε το σχέδιο για περιβαλλοντικούς λόγους. Στη συνέχεια το Υπουργείο Υγείας παραχώρησε το πρώην ορφανοτροφείο «Μέγας Αλέξανδρος» στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης με σκοπό την ανέγερση του ιδρύματος. Η παραχώρηση του κτηρίου στην Μητρόπολη από το Υπουργείο Υγείας έγινε όμως σε αντίθεση με την τότε απόφαση του δημοτικού συμβουλίου να δοθεί η έκταση στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Τελικά η παραχώρηση κατέστη άκυρη διότι παραβιάστηκαν οι όροι από την πλευρά της Μητρόπολης.

Ως μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ο Άνθιμος βρέθηκε κατηγορούμενος για φορολογικές και ποινικές υποθέσεις σχετικά με το «Ορθόδοξο Ίδρυμα Παιδείας και Πολιτισμού» της Μητρόπολης. Η έρευνα ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2016 και αφορούσε την διετία 2004-2005, κατά την οποία φέρεται ότι δεν αποδόθηκε φόρος προστιθέμενης αξίας και φόρος εισοδήματος συνολικής αξίας άνω των 460.000 ευρώ. Ο τίτλος «Ορθόδοξο Ιδρυμα Παιδείας και Πολιτισμού» χαρακτηρίστηκε ως παραπλανητικός καθώς το ίδρυμα λειτουργούσε ξενοδοχειακή μονάδα, που εισέπραττε, έκοβε αποδείξεις, αλλά δεν απέδιδε ΦΠΑ και φόρους. Το συγκεκριμένο ίδρυμα καταργήθηκε το 2005 ύστερα από απόφαση της Ιεράς Συνόδου και συστάθηκε το «Εκπαιδευτικό και πολιτιστικό ίδρυμα της Ιεράς Μητρόπολης Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς» (με Πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου και πάλι τον Μητροπολίτη Άνθιμο) και υπό την ευθύνη του λειτουργεί η ίδια ξενοδοχειακή μονάδα.