Η σύλληψη και παραπομπή σε δίκη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, με σοβαρές κατηγορίες, ο οποίος αποτελεί τον κυριότερο πολιτικό αντίπαλο του Ταγίπ Ερντογάν, δημιουργεί ένα νέο εκρηκτικό σκηνικό στην Τουρκία, εντείνοντας τις ήδη υπαρκτές κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις. Η κίνηση αυτή, η οποία επηρεάζει άμεσα τον πολιτικό χάρτη της χώρας, φανερώνει τις προθέσεις του Ερντογάν να εξουδετερώσει οποιονδήποτε θεωρεί ως απειλή για την κυριαρχία του, τουλάχιστον για την ώρα. Ωστόσο, παρά τη φαινομενική εξουδετέρωση του Ιμάμογλου, το ρήγμα που έχει δημιουργηθεί στην τουρκική κοινωνία είναι βαθύ και δύσκολα αναστρέψιμο, ενισχύοντας την πολιτική κρίση που έχει ξεσπάσει.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παραμένουν σιωπηλοί σχετικά με τις εξελίξεις στην Τουρκία, δείχνοντας μια στάση αναμονής και αποστασιοποίησης. Ομοίως, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των Ηνωμένων Πολιτειών δείχνει να κρατά χαμηλούς τόνους, αποφεύγοντας οποιαδήποτε έντονη αντίδραση στις πολιτικές εξελίξεις στη γειτονική χώρα. Μοναδικές φωνές αντίδρασης προέρχονται από ένα περιορισμένο αριθμό δημάρχων, κυρίως ευρωπαϊκών πόλεων, οι οποίοι εκφράζουν την αποδοκιμασία τους για τη σύλληψη του Ιμάμογλου και τις συνθήκες που την περιβάλλουν.
Η εσωτερική αναταραχή στην Τουρκία και οι συνακόλουθες εξελίξεις σχετίζονται με το ζήτημα των δικαιωμάτων, το οποίο παραμένει θεμελιώδες για μια χώρα που επιθυμεί να προσεγγίσει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πολιτική κρίση δεν περιορίζεται μόνο σε ζητήματα εσωτερικής δικαιοσύνης και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εσωτερικές κρίσεις στην Τουρκία μεταφέρονται και επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική της, με ιδιαίτερη έμφαση στις σχέσεις με τους γειτονικούς της κράτη, και κυρίως με την Ελλάδα και την Κύπρο
Στην Αθήνα, η σύλληψη του Ιμάμογλου έχει προκαλέσει ανησυχία και προβληματισμό, καθώς ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στη συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας. Είναι γνωστό ότι, όταν η Τουρκία αντιμετωπίζει εσωτερικές κρίσεις και αναταραχές, συχνά αντιδρά με την κλιμάκωση της έντασης στις διεθνείς της σχέσεις, επιδιώκοντας να αποσπάσει την προσοχή από τα εσωτερικά της προβλήματα και να εκτονώσει τη δυσαρέσκεια μέσω εξωτερικών προκλήσεων. Παρόμοιες εντάσεις έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν και συχνά εκδηλώνονται με την αύξηση των προκλήσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο Κυπριακό ζήτημα.
Από την πλευρά του, ο Ερντογάν προσπαθεί να παρουσιάσει μια ήπια και μετριοπαθή εικόνα στους διεθνείς παράγοντες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, προσδοκώντας να κερδίσει πόντους στην αμυντική συνεργασία, προκειμένου να ανακτήσει τη δυνατότητα για την απόκτηση νέας γενιάς αμερικανικών αεροσκαφών. Την ίδια στρατηγική ακολουθεί και απέναντι στους Ευρωπαίους, προσπαθώντας να προβάλει την Τουρκία ως σημαντική περιφερειακή δύναμη, με στόχο να διασφαλίσει τη συμμετοχή της στα νέα αμυντικά σχέδια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον επαναεξοπλισμό των ευρωπαϊκών κρατών.
Ο ελληνοτουρκικός διάλογος σε αδιέξοδο
Ο περιβόητος ελληνοτουρκικός διάλογος δείχνει να έχει “κολλήσει” για τα καλά, λόγω των παράλογων απαιτήσεων της Τουρκίας και της υπερπροβολής όλης της ατζέντας των μονομερών της διεκδικήσεων σε βάρος της Ελλάδας. Όπως δήλωσε από τις Βρυξέλλες και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, δεν υπάρχει καμία προγραμματισμένη ημερομηνία για επίσκεψη στην Άγκυρα και συνάντηση με τον Ταγίπ Ερντογάν (τουλάχιστον προς το παρόν).
Η επισήμανση αυτή του κ. Μητσοτάκη έχει βαρύτητα, μιας και το τελευταίο διάστημα υπήρχαν συζητήσεις για τον καθορισμό της νέας συνάντησης των δύο ηγετών, καθώς ήταν μετέωρη μετά την αόριστη μετάθεσή της για την άνοιξη, στη συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο. Εκκρεμεί, προφανώς, το τι θα γίνει με το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου-Ελλάδας, μετά τις προκλήσεις της Τουρκίας στην Κάσο, όπου το τουρκικό πολεμικό ναυτικό εμπόδισε τις έρευνες του ιταλικού ερευνητικού.
Δύσκολα πάντως θα υπάρξει συνάντηση των δύο ηγετών, αν δεν εξευρεθεί μια λύση που θα επιτρέψει, χωρίς απειλές ή την πολιτική των κανονιοφόρων, στην Ελλάδα να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα στην Κάσο για ένα έργο που έχει εγκριθεί και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όσο για το Κυπριακό, ναι μεν στη Γενεύη, στην Πενταμερή, συμφώνησαν μέσα στον Ιούλιο να γίνει μία ακόμα Πενταμερής, ωστόσο τίποτα δεν άλλαξε αναφορικά με τις πάγιες διχοτομικές θέσεις της Τουρκίας για δύο κράτη με χωριστές κυριαρχίες.
Η εσωτερική αναταραχή και η νέα μεγάλη κρίση στην Τουρκία μόλις ξεκινούν. Το επόμενο διάστημα θα είναι καθοριστικό τόσο για τις εξελίξεις στο εσωτερικό της γείτονος, όσο και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό. Και όσο Ευρωπαίοι και ΗΠΑ απλά παρακολουθούν σιωπηλοί το τι συμβαίνει στη γείτονα, αλλά και τι κινδύνους εγκυμονεί για την περιοχή και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις αυτή η κατάσταση, τότε τα πράγματα θα δυσκολέψουν ακόμα περισσότερο.
Οι προβλέψεις
Οι προβλέψεις στην κοινότητα των ειδικών σχετικά με τις προοπτικές εξέλιξης της κατάστασης διαφέρουν. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η σύλληψη του πολιτικού δεν μπορεί παρά να προσθέσει στη δημοτικότητά του και να κλονίσει την έδρα του «σουλτάνου» Erdogan, αφού ο κόσμος συχνά τάσσεται στο πλευρό των θυμάτων. Άλλοι είναι βέβαιοι ότι ο πρόεδρος, ο οποίος ελέγχει τα όργανα ασφαλείας και τη δικαιοσύνη και κατέχει ουσιαστικά απεριόριστη εξουσία, θα σφίξει ακόμη περισσότερο τις βίδες, θα καταστείλει σκληρά τις διαμαρτυρίες και θα εξουδετερώσει έναν επικίνδυνο ανταγωνιστή.
Η τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία έχει προκαλέσει έντονες ανησυχίες και σενάρια για πιθανές εξελίξεις που θυμίζουν καταστάσεις τύπου «Maidan 2014» στην Ουκρανία. Ένας από τους κύριους παράγοντες που ενδέχεται να οδηγήσουν σε κοινωνικές αναταραχές είναι η διχόνοια της αντιπολίτευσης, η οποία, μετά την ήττα του υποψηφίου της, Κιλιτσντάρογλου, στις τελευταίες προεδρικές εκλογές, φαίνεται να έχει καταρρεύσει. Ο Ερντογάν κατάφερε να επικρατήσει με το 52% των ψήφων, στερώντας την εξουσία από την αντιπολίτευση και επιβεβαιώνοντας την κυριαρχία του για ακόμα μια φορά. Όμως, αν η αντιπολίτευση καταφέρει να ενωθεί και οι διαμαρτυρίες συνεχιστούν, οι αρχές ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπες με μεγάλες πιέσεις, και σε αυτό το πλαίσιο, κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι μπορεί να αναγκαστούν να απελευθερώσουν τον Ιμάμογλου, να αναθεωρήσουν την υπόθεση και να προχωρήσουν σε πρώιμες εκλογές.
Ταυτόχρονα, οι ειδικοί εκτιμούν ότι, προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή από τη σύλληψη του Ιμάμογλου, η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να εξετάσει διάφορα σενάρια. Από τρομοκρατικές επιθέσεις, μέχρι την αναζωπύρωση της έντασης με τη γειτονική Ελλάδα, με την οποία οι σχέσεις παραμένουν τεταμένες. Επίσης, δεν αποκλείεται η Τουρκία να προχωρήσει σε νέες στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων στη Συρία και το Ιράκ, προσπαθώντας να ενισχύσει το εσωτερικό της προφίλ και να αποσπάσει την προσοχή από τα εσωτερικά προβλήματα.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει και η εκτίμηση ότι ο Ερντογάν, αν και αντιμέτωπος με εσωτερικές αναταραχές, μπορεί να προσπαθήσει να ενισχύσει την εικόνα του ως ειρηνοποιού στην διεθνή σκηνή. Υποστηρίζεται ότι ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να προσπαθήσει να παίξει ρόλο μεσολαβητή στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, προκειμένου να ενισχύσει τη διεθνή του θέση και να βελτιώσει την εικόνα της Τουρκίας στον παγκόσμιο χάρτη, ειδικά σε σχέση με τις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες και τον τερματισμό του πολέμου.
Αναφορικά με την πολιτική αντιπαράθεση στην Τουρκία, οι απόψεις για τον Ερντογάν και τον Ιμάμογλου διίστανται έντονα. Υπάρχουν πολίτες που τον υποστηρίζουν για τα έργα που έχει πραγματοποιήσει, όπως η κατασκευή δρόμων και αεροδρομίων, και για την υπόσχεση της ειρήνης στη χώρα, σε μια περιοχή που ταλανίζεται από συγκρούσεις και γεωπολιτικά συμφέροντα, όπως ο πόλεμος στη Συρία και η ένταση με το Ισραήλ. Ωστόσο, ο πληθωρισμός και η συνεχιζόμενη πτώση της τουρκικής λίρας παραμένουν σοβαρά προβλήματα για την κυβέρνηση.
Από την πλευρά του, ο Ιμάμογλου έχει κερδίσει τη στήριξη ορισμένων πολιτών, οι οποίοι τον θεωρούν «φρέσκο αίμα» για την πολιτική σκηνή και τον συγκρίνουν με τον Κεμάλ Ατατούρκ, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να μεταμορφώσει την Τουρκία, όπως ο Ατατούρκ το 1923. Ωστόσο, υπάρχουν και πολλοί που αμφισβητούν την αυθεντικότητα των προθέσεών του, θεωρώντας ότι επιδιώκει την εξουσία για προσωπικούς λόγους.
Οι πολιτικές κάρτες του Ερντογάν παραμένουν ισχυρές, κυρίως στο εξωτερικό, καθώς η Τουρκία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην περιοχή και στις διεθνείς συζητήσεις, ιδιαίτερα σχετικά με την Ουκρανία. Εάν ο Ερντογάν καταφέρει να αναλάβει σημαντικό ρόλο στην επίβλεψη ειρηνευτικών συνομιλιών, τα πολιτικά του οφέλη θα είναι τεράστια, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η Τουρκία είναι βαθιά διχασμένη, με τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού να στηρίζει τον Ερντογάν. Αν η αντιπολίτευση προσπαθήσει να αυξήσει την πίεση, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συγκρούσεις, καθώς πολλοί από τους ουδέτερους ή αμφισβητίες Τούρκους μπορεί να στραφούν στον Ερντογάν, θεωρώντας τον «θύμα» της κατάστασης. Η πορεία των εξελίξεων, με τη διατήρηση ή την ανατροπή της πολιτικής ισορροπίας, εξαρτάται από το πώς θα εξελιχθούν οι διαδηλώσεις και αν οι αρχές θα προχωρήσουν σε συμβιβασμό ή σε καταστολή.
