Η ζέστη σκοτώνει περίπου 489.000 ανθρώπους κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά ο πραγματικός αριθμός είναι υψηλότερος, καθώς δεν καταγράφονται όλοι οι θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη· πολλοί αποδίδονται σε καρδιακές προσβολές ή εγκεφαλικά επεισόδια, χωρίς καμία αναφορά στο γεγονός ότι συνέβησαν κατά τη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα.
Οι επιστήμονες εξακολουθούν να προσπαθούν να διαλευκάνουν τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η θερμότητα επιτίθεται στο σώμα. Ένας τρόπος για να το κάνουν αυτό είναι με περιβαλλοντικούς θαλάμους: δωμάτια όπου μπορούν να δοκιμάσουν την ανθρώπινη αντίδραση σε ένα τεράστιο εύρος θερμοκρασιών και υγρασίας.
Το CNNi επισκέφθηκε έναν τέτοιο θάλαμο στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο για να διαπιστώσει το πώς ακριβώς η ζέστη σκοτώνει, αλλά σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον.
«Θα σας ζεστάνουμε και τα πράγματα θα αρχίσουν σιγά σιγά να ξετυλίγονται», προειδοποίησε ο Damian Bailey, καθηγητής φυσιολογίας και βιοχημείας στο πανεπιστήμιο. Ο Bailey χρησιμοποιεί μια πληθώρα οργάνων για την παρακολούθηση ζωτικών σημείων – καρδιακός ρυθμός, εγκεφαλική ροή αίματος και θερμοκρασία δέρματος – ενώ τα υποκείμενα βρίσκονται σε κατάσταση ηρεμίας ή κάνουν ελαφριά άσκηση σε ποδήλατο.
Το δωμάτιο αρχικά έχει θερμοκρασία 23 βαθμών, η οποία στη συνέχεια ανεβαίνει στους 40. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες «χτυπούν» με ακραία υγρασία, η οποία εκτοξεύεται από ένα ξηρό 20% σε ένα ανυπόφορο 85%.
«Αυτό είναι το ζόρικο», είπε o Bailey. «Είναι η υγρασία στην οποία δεν μπορείς να εγκλιματιστείς». Και τότε είναι που τα πράγματα δυσκολεύουν.
Τι κάνει η ζέστη στο δέρμα μας
Εκατομμύρια ιδρωτοποιοί αδένες γύρω από το σώμα μας ωθούν τον ιδρώτα στο δέρμα. Αυτός μεταφέρει θερμότητα στον αέρα καθώς εξατμίζεται, γεγονός που μας δροσίζει. Όταν έχει πολύ ζέστη και υγρασία, ωστόσο, μπορεί να διαταραχθεί η όλη διαδικασία.
Η υπερβολική εφίδρωση μπορεί να μας αφυδατώσει και το σώμα μας δεν χτυπάει πάντα «καμπανάκι» όταν χρειάζεται περισσότερο νερό. Μέχρι να νιώσουμε δίψα, ίσως να είναι πολύ αργά – μπορεί να χάνουμε υγρά πιο γρήγορα από ό,τι μπορούμε να τα αναπληρώσουμε.
Η υπερβολική εφίδρωση μπορεί να μας αφυδατώσει και το σώμα μας δεν χτυπάει πάντα «καμπανάκι» όταν χρειάζεται περισσότερο νερό
AP Photo/Hassan Ammar
Η ζέστη με πολλή υγρασία μπορεί να ακυρώσει τα οφέλη της εφίδρωσης. Όταν υπάρχει πολλή υγρασία στον αέρα, ο ιδρώτας εξατμίζεται πολύ πιο αργά ή και καθόλου. Αντ’ αυτού, συσσωρεύεται και στάζει. Χωρίς τον κύριο μηχανισμό ψύξης, η θερμοκρασία του σώματός μας ανεβαίνει.
Τι κάνει η ζέστη στην καρδιά μας
Η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία μας είναι συνήθως τα πρώτα που καλούνται να αναλάβουν δράση για να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματος.
Σε ακραία ζέστη, η καρδιά μας πρέπει να εργάζεται πολύ πιο σκληρά για να διατηρήσει σταθερή την εσωτερική θερμοκρασία του σώματός μας. Πρέπει να ωθήσει το αίμα γρήγορα προς το δέρμα μας, όπου μπορεί να απελευθερώσει θερμότητα – αυτός είναι ο λόγος που μπορεί να φαινόμαστε αναψοκοκκινισμένοι όταν ζεσταινόμαστε.
Καθώς ο ιδρώτας χύνεται, η απώλεια υγρών μειώνει τον όγκο του αίματος, πράγμα που σημαίνει ότι η καρδιά μας αναγκάζεται να αντλεί ακόμη πιο έντονα για να διατηρήσει την αρτηριακή πίεση.
Τι κάνει η ζέστη στον εγκέφαλό μας
Ο υποθάλαμος, μια μικροσκοπική περιοχή σε σχήμα διαμαντιού στον εγκέφαλο, ενορχηστρώνει την αντίδραση του σώματός μας στην ψύξη. Ενεργοποιεί την εφίδρωση και κατευθύνει τη ροή του αίματος, για να διατηρηθεί η κεντρική θερμοκρασία του σώματός μας γύρω στους 37 βαθμούς.
Αλλά σε συνθήκες ακραίας ζέστης, το σύστημα καταρρέει. Η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλό μας μειώνεται, καθώς η αναπνοή επιταχύνεται και τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται μέσα στο λαιμό και το κρανίο μας.
Οι επιδράσεις της ζέστης στο σώμα όταν ασκούμαστε σε ακατάλληλες συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε ριψοκίνδυνες αποφάσεις που συχνά αποβαίνουν μοιραίες
Maarten van den Heuvel/Unsplash
Αυτό στερεί από τον εγκέφαλό μας το οξυγόνο και τη γλυκόζη που χρειάζεται, επηρεάζοντας δυνητικά τις γνωστικές μας ικανότητες, επιδεινώνοντας τυχόν ψυχικές παθήσεις και οδηγώντας σε ριψοκίνδυνες ή κακές αποφάσεις.
Πώς σκοτώνει η ζέστη
Η ακραία ζέστη διαπερνά τις άμυνες του σώματός σας, και από δυσάρεστη μπορεί να γίνει γρήγορα θανατηφόρα.
Συχνά ξεκινά με συμπτώματα όπως ναυτία, πονοκεφάλους, μυϊκές κράμπες, ακόμη και λιποθυμία. Όλα αυτά είναι σημάδια θερμικής εξάντλησης ή αλλιώς θερμοπληξίας – το σώμα μας είναι αφυδατωμένο και αρχίζει να χάνει την ικανότητά του να ψύχεται.
Η θερμοπληξία προκύπτει όταν το σώμα μας δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα συνήθη κόλπα του για να δροσιστεί, όπως η εφίδρωση και η αύξηση της ροής του αίματος στο δέρμα μας, οδηγώντας σε καταστροφική αύξηση της κεντρικής του θερμοκρασίας. Μόλις αυτή αρχίσει να ανεβαίνει πάνω από τους 40 βαθμούς, κάτι που μπορεί να συμβεί μέσα σε 10 έως 20 λεπτά έκθεσης, «κινείστε προς το θάνατο και μπορεί να σας πλησιάσει πολύ, πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Bailey.
Η θερμοπληξία προκύπτει όταν το σώμα μας δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα συνήθη κόλπα του για να δροσιστεί, όπως η εφίδρωση και η αύξηση της ροής του αίματος στο δέρμα μας
AP Photo/Andrea Coma
Μπορεί να αποπροσανατολιστούμε και να χάσουμε τις αισθήσεις σας. Σημαντικά όργανα αρχίζουν να σταματούν να λειτουργούν. Το φράγμα του εντέρου μπορεί να γίνει πιο πορώδες, διαρρέοντας θανατηφόρες τοξίνες στην κυκλοφορία του αίματός μας. Τέλος, η καρδιά μας καταρρέει.
Το τραγικό με τη θερμοπληξία είναι ότι καθώς μας σκοτώνει, υποβαθμίζει επίσης τη νοητική μας ικανότητα, εμποδίζοντάς μας να καταλάβουμε σε τι τρομερό κίνδυνο βρισκόμαστε. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο έχουμε τόσες πολλές ιστορίες ανθρώπων που πεθαίνουν ενώ έχουν βγει για τρέξιμο ή πεζοπορία.
Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της θερμοπληξίας είναι η εμβάπτιση σε πολύ κρύο νερό, ή, αν δεν μπορεί να γίνει αυτό, η τοποθέτηση υγρών πετσετών απευθείας στο σώμα, με ταυτόχρονη χρήση ανεμιστήρων. Αλλά ακόμη και όσοι αναρρώνουν, σχεδόν σε ποσοστό 30% θα έχουν μόνιμη εγκεφαλική βλάβη.
Με πληροφορίες από: Heat is testing the limits of human survivability. Here’s how it kills by Laura Paddison, Jen Christensen, Mary Gilbert
