Ο χρόνος σύμμαχος της Ρωσίας: «Η Μόσχα πρέπει απλώς να περιμένει να διαλυθεί μόνη της η Ουκρανία»

Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, ολόκληρες πόλεις ισοπεδώθηκαν, εκατομμύρια Ουκρανοί έγιναν πρόσφυγες και η Ρωσία απομονώθηκε από τη Δύση.

Τώρα, την ώρα που ανώτεροι Ρώσοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι προσέρχονται στο τραπέζι των συζητήσεων και προετοιμάζουν το σκηνικό για τη συνάντηση κορυφής, ο Πούτιν φαίνεται να βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στο να καταφέρει να πάρει περίπου το ένα πέμπτο της Ουκρανίας και να την κρατήσει εκτός ΝΑΤΟ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανέτρεψε άρδην την επί τρία χρόνια πολιτική των ΗΠΑ για απομόνωση της Ρωσίας, με ένα τηλεφώνημα στον Πούτιν αλλά και με δηλώσεις με τις οποίες υποστήριζε ότι οι δυο τους συμφώνησαν «να συνεργαστούν πολύ στενά» για να τερματίσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Είπε ότι ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις, χωρίς όμως να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Την ίδια ώρα είπε ότι κατανοεί το βασικό αίτημα του Πούτιν στο κομβικό ζήτημα της μελλοντικής ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, το οποίο οι ΗΠΑ αλλά και άλλα μέλη της συμμαχίας είχαν προηγουμένως χαρακτηρίσει ως μη αναστρέψιμο.

«Το λέει (σ.σ. η Ρωσία) εδώ και πολύ καιρό ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να μπει στο ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Τραμπ. «Και είμαι εντάξει με αυτό».

Γύρισε ο τροχός

Η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, αφού απαίτησε από το ΝΑΤΟ να μην εντάξει την Ουκρανία στη συμμαχία και να αποσύρει τα στρατεύματά του στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ – ενέργειες οι οποίες απορρίφθηκαν από τη Δύση.

Ο Βλάντιμιρ Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η κίνησή του ήταν απαραίτητη για τη διασφάλιση των συμφερόντων ασφαλείας της Ρωσίας και την προστασία των ρωσόφωνων στην Ουκρανία.

Το Κίεβο και οι σύμμαχοί του κατήγγειλαν την κίνησή του ως απρόκλητη επιθετική πράξη, ενώ οι Ουκρανοί την είδαν ως προσπάθεια της Μόσχας να καταστρέψει την εθνική τους κυριαρχία και ταυτότητα.

Τα ρωσικά στρατεύματα έφτασαν στα περίχωρα του Κιέβου τις πρώτες ημέρες της εισβολής, αλλά αποσύρθηκαν ένα μήνα αργότερα εν μέσω βαριών απωλειών και επιθέσεων της Ουκρανίας στις γραμμές ανεφοδιασμού.

Οι πιο ταπεινωτικές αποτυχίες ήρθαν τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2022, όταν μια ουκρανική αντεπίθεση ανάγκασε τη Ρωσία να υποχωρήσει από μεγάλα τμήματα της περιοχής του Χαρκόβου στα βορειοανατολικά και της Χερσώνας στα νότια.

Ο τροχός γύρισε το το 2023, όταν μια ουκρανική αντεπίθεση στο νότο απέτυχε να αποκόψει τη χερσαία δίοδο της Ρωσίας προς τη χερσόνησο της Κριμαίας, την οποία η Μόσχα προσάρτησε το 2014.

Η Ρωσία πέρυσι σημείωσε αργά αλλά σταθερά «κέρδη» με επιθέσεις κατά μήκος του μετώπου των 1.000 χιλιομέτρων, ενώ το φθινόπωρο του 2024, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τα περισσότερα εδάφη από την έναρξη του πολέμου.

Η Μόσχα χτύπησε επίσης τις ουκρανικές υποδομές με κύματα πυραυλικών επιθέσεων και με επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καταστρέφοντας μεγάλο μέρος της ουκρανικής παραγωγής ενέργειας.

Η Ουκρανία αντεπιτέθηκε τον Αύγουστο του 2024 με μια εισβολή στη ρωσική περιοχή του Κουρσκ για να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή των δυνάμεων της Μόσχας στα ανατολικά και να αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή σε πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες.

Η Ουκρανία εξακολουθεί να κατέχει κάποια από αυτά τα πλεονεκτήματα, αλλά λόγω των περιορισμένων πόρων της η υπεράσπιση των προπυργίων στα ανατολικά καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη.

Τα αιτήματα της Ουκρανίας και η θέση του Τραμπ

Ενώ ο Ζελένσκι απαίτησε νωρίτερα την πλήρη αποχώρηση της Ρωσίας από όλες τις κατεχόμενες περιοχές ως προϋπόθεση για συνομιλίες, αργότερα αναγνώρισε ότι το Κίεβο δεν μπορεί να διεκδικήσει αμέσως όλα τα εδάφη του.

Είπε ότι η Ουκρανία δεν θα εγκαταλείψει τον στόχο της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ – παρόλο που ο Τραμπ το απέρριψε ως «μη εφικτό» – και ο Ζελένσκι τόνισε ότι χρειάζεται αξιόπιστες δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας και μια ισχυρή ευρωπαϊκή ειρηνευτική δύναμη για να αποτρέψει τις ρωσικές επιθέσεις.

Το τηλεφώνημα του Τραμπ με τον Πούτιν και οι επακόλουθες συνομιλίες Ρωσίας-ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία ανέτρεψαν την πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν που έλεγε: «τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία».

Ο Τραμπ κατηγόρησε το Κίεβο ότι απέτυχε να συνάψει μια συμφωνία με τη Μόσχα που θα μπορούσε να αποτρέψει τον πόλεμο, εξήρε τη στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας μέρι και που είπε ότι η Ουκρανία «μπορεί να γίνει ρωσική μια μέρα».

Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι η Ουκρανία δεν θα δεχθεί καμία συμφωνία αν το Κίεβο δεν συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις και επέμεινε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι πρέπει να συμμετάσχουν στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Απέρριψε ένα σχέδιο συμφωνίας που προτείνουν οι ΗΠΑ και το οποίο θα έδινε στην Ουάσινγκτον ένα μεγάλο μερίδιο από τα ορυκτά σπάνιων γαιών της Ουκρανίας ως υπερβολικά επικεντρωμένο στα συμφέροντα των ΗΠΑ και χωρίς εχέγγυα ασφαλείας για το Κίεβο.

Η Ευρώπη «στον πάγο»

Η προσέγγιση του Τραμπ εξέπληξε τους Ευρωπαίους συμμάχους, το σοκ των οποίων βάθυνε όταν ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς τους επέπληξε έντονα στη διάσκεψη του Μονάχου για την ασφάλεια σχετικά με την ελευθερία του λόγου και τη μετανάστευση.

Ενώ η κυβέρνηση Τραμπ δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι δεν ήταν ευπρόσδεκτοι στις ειρηνευτικές συνομιλίες, τους ενθάρρυνε να παράσχουν εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο, κάτι που ο πρώην πρέσβης της Βρετανίας Νάιτζελ Γκουλντ-Ντέιβις χαρακτήρισε αντιφατική προσέγγιση.

Η Ουάσινγκτον «έχει δώσει το σήμα ότι μόνο οι ΗΠΑ θα διαπραγματευτούν τον τερματισμό του πολέμου, αλλά και ότι μόνο η Ευρώπη πρέπει να πληρώσει και να υλοποιήσει ένα αποτέλεσμα στο οποίο δεν έχει παίξει κανέναν ρόλο στην απόφαση», δήλωσε ο Γκουλντ-Ντέιβις, ανώτερος συνεργάτης για τη Ρωσία και την Ευρασία στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.

Οι στόχοι του Πούτιν

Οι βασικοί στόχοι του Πούτιν παραμένουν σχεδόν οι ίδιοι: να παραιτηθεί η Ουκρανία από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και να επιβάλει τη χρήση της ρωσικής γλώσσας για να διατηρήσει τη χώρα σε τροχιά γύρω από τη Μόσχα, αλλά επιπλέον θέλει τώρα το Κίεβο να αποσύρει τις δυνάμεις του από τις τέσσερις περιοχές που έχει καταλάβει μεν η Μόσχα αλλά δεν ελέγχει πλήρως.

Είπε ότι μια ειρηνευτική συμφωνία θα μπορούσε σε γενικές γραμμές να βασίζεται σε ένα σχέδιο που διαπραγματεύτηκε στις αρχές του πολέμου και το οποίο υποχρέωνε την Ουκρανία να δηλώσει ουδετερότητα, να μειώσει τον στρατό της και να προστατεύσει τη ρωσική γλώσσα και τον πολιτισμό. Οι συνομιλίες αυτές κατέρρευσαν τον Απρίλιο του 2022.

Ο Πούτιν απέκλεισε την εκεχειρία, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα ωφελούσε το Κίεβο, αλλά ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι θα μπορούσε να τη δεχτεί εφόσον το Κίεβο συμφωνήσει να διεξαγάγει εκλογές μετά την κατάπαυση του πυρός.

Ο Τραμπ επανέλαβε τη γραμμή του Πούτιν ότι ο Ζελένσκι, του οποίου η θητεία έληξε πέρυσι, πρέπει να αντιμετωπίσει τους ψηφοφόρους, ενώ το Κίεβο υποστηρίζει ότι είναι αδύνατο να διεξαχθούν εκλογές εν μέσω πολέμου. Ο Τραμπ κλιμάκωσε αυτή τη θέση, χθες, αναρτώντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι ο Ζελένσκι είναι «ένας δικτάτορας χωρίς εκλογές».

Ο Πούτιν ελπίζει ότι ο Ζελένσκι θα βγει αποδυναμωμένος από τις εκλογές, κάτι που θα οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια, υποστηρίζει η Τατιάνα Στανόβαγια, ανώτερη συνεργάτης στο Carnegie Russia Eurasia Center.

«Κατά την άποψή του, τα περισσότερα πιθανά αποτελέσματα θα ήταν επωφελή για τη Μόσχα, είτε μέσω αυξημένης πολιτικής αστάθιας είτε μέσω πιθανών διαδηλώσεων είτε μέσω μιας πύρρειας νίκης ενός νέου προέδρου», έγραψε η Τατιάνα Στανόβαγια.

Ο Τζακ Γουάτλινγκ του Royal United Services Institute του Λονδίνου δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Associated Press ότι η Ουκρανία αντιμετωπίζει «μια πολιτικά διχαστική εκλογική αναμέτρηση, μια οικονομική παράλυση λόγω έλλειψης άμεσων ξένων επενδύσεων και εξαναγκαστικές απειλές από τη Ρωσία για επανέναρξη του πολέμου» μετά την εκεχειρία.

Διατήρηση της ειρήνης

Δεν είναι σαφές ποιος θα παρακολουθεί μια πιθανή κατάπαυση του πυρός.

Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Πιτ Χέσγκσεθ δήλωσε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα πρέπει να διαδραματίσει κανένα ρόλο και ότι τα ευρωπαϊκά στρατεύματα που θα συμμετάσχουν δεν θα πρέπει να καλύπτονται από τον καταστατικό χάρτη του ΝΑΤΟ που υποχρεώνει τους συμμάχους να βοηθήσουν οποιοδήποτε μέλος δέχεται επίθεση.

Παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλοι έχουν δηλώσει έτοιμοι να αναπτύξουν στρατεύματαστην Ουκρανία, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε μετά τις αμερικανο-ρωσικές συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία ότι η Μόσχα δεν θα δεχθεί στρατεύματα από κανένα μέλος του ΝΑΤΟ.

Ορισμένες αναφορές πρότειναν κινεζικά ή βραζιλιάνικα στρατεύματα ως μέρος μιας δύναμης παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός, αλλά οι χώρες αυτές δεν έχουν δηλώσει καμία πρόθεση εμπλοκής.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο Πούτιν δεν βιάζεται να συνάψει ειρηνευτική συμφωνία.

«Οι διαπραγματεύσεις φαίνονται επιθυμητές, αλλά σε καμία περίπτωση απαραίτητες για να επιτύχει η Ρωσία τους στόχους της στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας», έγραψε η Στανόβαγια.

«Σχεδόν οποιοδήποτε αποτέλεσμα θα είναι ένα καλό αποτέλεσμα για τη Μόσχα», είπε, επισημαίνοντας τη διάβρωση της ενότητας της Δύσης και τη μειωμένη υποστήριξή της προς το Κίεβο εν μέσω κερδών της Μόσχας.

«Ο Πούτιν έχει καταστήσει επανειλημμένα σαφές ότι πιστεύει ότι η Ρωσία μπορεί να επιτύχει τους στόχους της στην Ουκρανία χωρίς καμία συμφωνία με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ», σημείωσε η Στανόβαγια. «Σε ό,τι τον αφορά, η Μόσχα πρέπει απλώς να περιμένει μέχρι η Ουκρανία να διαλυθεί από μόνη της, και στη συνέχεια ο ρωσικός στρατός θα συντρίψει κάθε εναπομείνασα αντίσταση του ουκρανικού στρατού», πρόσθεσε.