«Παράδεισος» για βακτήρια το σφουγγάρι της κουζίνας – Πόσο επικίνδυνο είναι, τι μπορούμε να κάνουμε

Είναι γνωστό ότι τα βακτήρια είναι πολύ ανθεκτικά και τα βγάζουν πέρα παντού. Αλλά αν μπορούσατε να τα ρωτήσετε ποιο είναι το αγαπημένο τους μέρος, θα σας έλεγαν σίγουρα το σφουγγαράκι της κουζίνας σας.

Πράγματι, το ίδιο το εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να καθαρίζουμε τα πιάτα και τα ποτήρια μας είναι γεμάτο μικροβιακή ζωή. Τα σφουγγάρια είναι ο παράδεισος των βακτηρίων. Είναι ζεστά, υγρά και γεμάτα από τροφή.

Όπως αναφέρει το BBC News, ο μικροβιολόγος Markus Egert από το γερμανικό Πανεπιστήμιο Furtwangen ανακάλυψε to 2017 τον επιβλητικό αριθμό των 362 διαφορετικών ειδών μικροβίων σε αυτά τα σφουγγάρια. Σε ορισμένα σημεία, η πυκνότητα των βακτηρίων έφτασε μέχρι και 54 δισεκατομμύρια ανά τετραγωνικό εκατοστό.

«Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη ποσότητα, είναι παρόμοια με τον αριθμό των βακτηρίων που θα βρίσκατε σε ένα δείγμα ανθρώπινων κοπράνων», επισημαίνει ο Egert.

Τα σφουγγάρια είναι γεμάτα από τρύπες και θύλακες, όπου εγκαθίστανται κοινότητες μικροβίων. Ο συνθετικός βιολόγος Lingchong You από το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Duke, χρησιμοποίησε υπολογιστές για να μοντελοποιήσει το πολύπλοκο περιβάλλον ενός σφουγγαριού σε μια μελέτη του 2022. Διαπίστωσε ότι τα σφουγγάρια με θύλακες διαφορετικών μεγεθών εμφάνιζαν μεγαλύτερη μικροβιακή ανάπτυξη.

«Αυτό έχει νόημα, επειδή υπάρχουν βακτήρια που τους αρέσει να αναπτύσσονται μόνα τους, και βακτήρια που χρειάζονται την παρέα άλλων. Μέσα σε ένα σφουγγάρι έχουν τόσες πολλές διαφορετικές δομές να επιλέξουν, ώστε όλα είναι ευχαριστημένα», εξηγεί ο Egert.

Bέβαια, το ότι τα σφουγγάρια είναι ιδανικά «σπίτια» για τα βακτήρια δεν σημαίνει ότι αποτελούν απαραίτητα κίνδυνο για την υγεία μας. Βακτήρια υπάρχουν παντού – στο δέρμα μας, στο έδαφος και στον αέρα γύρω μας. Δεν είναι όλα επιβλαβή, άλλωστε πολλά από αυτά τα χρειαζόμαστε. Πόσο λοιπόν θα πρέπει να ανησυχούμε για τα βακτήρια που βρίσκονται μέσα σε ένα σφουγγαράκι κουζίνας;

Για ποιους είναι περισσότερο επικίνδυνα

Στη μελέτη του Egert το 2017, αλληλουχήθηκε το DNA των πιο κοινών ειδών βακτηρίων. Πρέπει να σημειωθεί ότι κανένα από τα βακτήρια που βρήκε ο Egert δεν συνδέεται με τροφική δηλητηρίαση ή σοβαρή ασθένεια. Στην πραγματικότητα, το 90% των νοσηλειών από τροφιμογενή νοσήματα μπορεί να αποδοθεί σε πέντε μόνο παθογόνα, τρία από τα οποία είναι βακτήρια: Εσερίχια κόλι (κολοβακτηρίδιο), σαλμονέλα και καμπυλοβακτηρίδιο. Ευτυχώς, αυτά είναι αρκετά σπάνια στα σφουγγάρια.

«Βρήκαμε μόνο δυνητικά παθογόνα βακτήρια, δηλαδή βακτήρια που μπορεί να είναι επικίνδυνα για άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα ή για ηλικιωμένους ή για παιδιά», λέει ο Egert. «Συνήθως, για ένα υγιές άτομο, τα βακτήρια μέσα στο σφουγγάρι της κουζίνας δεν είναι επιβλαβή».

Το 2017 η Jennifer Quinlan, καθηγήτρια ασφάλειας τροφίμων στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Prairie View A&M και οι συνεργάτες της, συνέλεξαν σφουγγάρια κουζίνας από 100 σπίτια στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Διαπίστωσε ότι μόνο το 1-2% αυτών των σφουγγαριών περιείχαν βακτήρια που συνδέονται με τροφική δηλητηρίαση στον άνθρωπο. Και αυτά, σε μικρές ποσότητες.

Γιατί οι βούρτσες είναι πιο ασφαλείς

Μελέτη του νορβηγικού ινστιτούτου έρευνας τροφίμων Nofima το 2022 συνέκρινε τα βακτήρια που βρέθηκαν σε σφουγγάρια και βούρτσες πλυσίματος. Βρήκε ένα κοινό σύνολο αβλαβών μη παθογόνων βακτηρίων και στα δύο είδη σκευών, ωστόσο, οι βούρτσες περιείχαν συνολικά πολύ λιγότερα βακτήρια.

«Η συντριπτική πλειονότητα των βακτηρίων στα σφουγγάρια δεν προκαλούν ασθένεια, απλώς θα τα κάνουν να μυρίζουν, κάτι που γίνεται δυσάρεστο με την πάροδο του χρόνου», λέει η Quinlan.

«Ωστόσο, αν χρησιμοποιήσετε ένα σφουγγάρι για να σκουπίσετε ωμό κρέας ή κοτόπουλο, υπάρχει πιθανότητα να μεταφέρετε σε αυτό παθογόνα βακτήρια». Και αν ένα παθογόνο βακτήριο όπως η σαλμονέλα περάσει σε ένα σφουγγάρι, θα βρει ιδανικό μέρος για να αναπτυχθεί.

Στη μελέτη του Nofima, όταν οι ερευνητές εισήγαγαν βακτήρια σαλμονέλας σε σφουγγάρια κουζίνας αυτά ευδοκίμησαν, αλλά όταν τα έβαλαν σε βούρτσες, πέθαναν. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι οι βούρτσες στεγνώνουν πιο αποτελεσματικά μεταξύ των χρήσεων, σκοτώνοντας τα βακτήρια σαλμονέλας, ενώ τα σφουγγάρια παραμένουν υγρά στο εσωτερικό τους εάν χρησιμοποιούνται καθημερινά.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Το ιδανικό θα ήταν να αλλάζουμε το σφουγγαράκι της κουζίνας κάθε εβδομάδα, σύμφωνα με την Quinlan. Υπάρχουν όμως και κάποια κόλπα για να παρατείνουμε την αντοχή τους.

«Μπορείτε να τα πλύνετε στο πλυντήριο πιάτων ή να τα βάλετε στον φούρνο μικροκυμάτων για ένα λεπτό μέχρι να δείτε ατμό να βγαίνει. Αυτό θα σκοτώσει την πλειονότητα των παθογόνων μικροοργανισμών», λέει.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι δύο παραπάνω τρόποι μπορούν να μειώσουν το βακτηριακό φορτίο και είναι πιο αποτελεσματικοί από το να μουλιάσουμε το σφουγγάρι μας σε χλωρίνη. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου αυτό μπορεί να δημιουργήσει πιο ανθεκτικά στελέχη βακτηρίων και ο καθαρισμός να γίνει λιγότερο αποτελεσματικός.

Όσον αφορά την μείωση παθογόνων όπως η σαλμονέλα, πιο αποτελεσματική προσέγγιση θεωρείται η τοποθέτηση ενός σφουγγαριού σε βραστό νερό με απολυμαντικό.

Άλλες συμβουλές είναι να μην αφήνουμε το σφουγγάρι στον νεροχύτη, για να μπορεί να στεγώνει καλύτερα μεταξύ των χρήσεων, να αφαιρούμε τυχόν υπολείμματα τροφίμων από πάνω του και να το στραγγίζουμε όσο καλύτερα μπορούμε.

Τέλος, κάποιοι – όπως ο Egert – θεωρούν ότι τα σφουγγάρια θα πρέπει να αντικατασταθούν με βούρτσες, οι οποίες περιέχουν λιγότερα βακτήρια και είναι πιο εύκολο να καθαριστούν και να στεγνώσουν.