Πόσο λοιπόν επιδρά στον ψυχισμό μας και στον ύπνο μας ο ερχομός της Άνοιξης; πώς διαχειριζόμαστε σωματικά, πνευματικά και ψυχικά την αλλαγή της ώρας;
Κάθε χρόνο, η Παρασκευή πριν την Εαρινή Ισημερία, είναι αφιερωμένη στον ύπνο, με τους επιστήμονες να ασχολούνται ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια με το ζήτημα αυτό.
Το ⅓ των ενηλίκων είτε δεν κοιμούνται αρκετά, είτε αντιμετωπίζουν κάποια διαταραχή ύπνου με πιο συχνή το Σύνδρομο Άπνοιας του Ύπνου (ΣΑΥ), επισημαίνουν οι πνευμονολόγοι.
Μην αμελείτε τις διαταραχές του ύπνου
Όπως εξηγεί ο κ. Στέλιος Λουκίδης, Πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Δ/ντής Β’ ΠΠΚ ΠΓΝ «Αττικόν»:
«Οι διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο αποτελούν ένα από τα σημαντικά ζητήματα που απασχολούν την ιατρική. Δεν είναι θέμα πρακτικά μιας ειδικότητας αλλά είναι μια οντότητα που απασχολεί πολλές ειδικότητες στην καθημερινότητα. Θα πρέπει ίσως όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο είναι μια σιωπηρή κλινική διαταραχή που συνήθως τις μεγαλύτερες επιπτώσεις της τις έχει την ημέρα σε πολλαπλά συστήματα».
Από την πλευρά της η κυρία Κατερίνα Βλάμη MD, MSc, PH – Υπεύθυνη της Ομάδας Εργασίας των Διαταραχών Αναπνοής στον Ύπνο της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Διευθύντρια ΕΣΥ Πνευμονολογίας με εξειδίκευση στην Ιατρική του Ύπνου, Chair of the Public Health Track in European Sleep Research Society, Υπεύθυνη της Μονάδας Μελέτης Ύπνου στη Β΄ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική ΑΤΤΙΚΟΝ, Υπεύθυνη της Ομάδας Εργασίας των Διαταραχών της Αναπνοής στον Ύπνο της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, υπογραμμίζει:
«Συμπτώματα όπως το έντονο ροχαλητό ή το αίσθημα έντονης κόπωσης όταν ξυπνάμε, δεν πρέπει επουδενί να αγνοούνται, τουναντίον θα πρέπει να μας οδηγούν άμεσα στον υπεύθυνο ιατρό. Η πρόληψη και η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων είναι καίριας σημασίας για την υγεία του ύπνου.
Συμπτώματα όπως το έντονο ροχαλητό, οι παύσεις στην αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου, η νυχτερινή συχνουρία, οι πρωινοί πονοκέφαλοι και η έντονη κόπωση απαιτούν άμεση προσοχή και πιθανή ιατρική παρέμβαση.
Η τήρηση σταθερού προγράμματος ύπνου, η αποφυγή αλκοόλ και βαριών γευμάτων πριν τον ύπνο, η διατήρηση υγιούς βάρους, η τακτική σωματική άσκηση και η επίσκεψη σε εξειδικευμένο πνευμονολόγο ή ιατρό ύπνου όταν υπάρχουν ανησυχητικά συμπτώματα, συνιστώνται για την προαγωγή της υγείας του ύπνου».
Ο εντομολόγος, η θερινή ώρα και οι κίνδυνοι για την υγεία μας
Τι συνεπάγονται όμως οι αλλαγές της θερινής ώρας και ο ερχομός της άνοιξης για την υγεία μας;
Η Κατερίνα Βλάμη
Να θυμίσουμε, ότι η θερινή ώρα προτάθηκε για πρώτη φορά το 1895 από τον George Vernon Hudson, έναν εντομολόγο από τη Νέα Ζηλανδία, ο οποίος ήθελε περισσότερο φυσικό φως για τις μελέτες του.
Ωστόσο, η πρώτη επίσημη εφαρμογή της πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η θερινή ώρα και οι βιολογικές αλλαγές που επιφέρει συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης, καθώς νέα δεδομένα δείχνουν ότι οι μεταβολές της ώρας ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Ποιους κινδύνους συνεπάγεται, όμως, η μετάβαση στη θερινή ώρα για την υγεία;
«Έρευνες αποκαλύπτουν ότι οι καρδιακές προσβολές αυξάνονται κατά 24% και τα εγκεφαλικά επεισόδια κατά 8% τις ημέρες που ακολουθούν τη μετάβαση στη θερινή ώρα. Ο κύριος λόγος είναι η διατάραξη του κιρκάδιου ρυθμού, που οδηγεί σε έλλειψη ύπνου και αυξημένο στρες στον οργανισμό.
Μια νέα μελέτη του Πανεπιστημίου Goethe της Φρανκφούρτης αποκαλύπτει ότι η αλλαγή της ώρας την άνοιξη μπορεί να συνδέεται με αυξημένα ποσοστά θανάτων. Αναλύοντας δεδομένα από το 2006 έως το 2015, οι ερευνητές διαπίστωσαν σημαντική αύξηση των νεκροψιών την πρώτη εβδομάδα μετά τη θερινή ώρα, με έντονη αύξηση στους θανάτους από καρδιαγγειακά επεισόδια, αυτοκτονίες και τροχαία ατυχήματα.
Οι γυναίκες παρουσίασαν τη μεγαλύτερη διακύμανση, με τα ποσοστά θανάτων να κορυφώνονται την πρώτη εβδομάδα και να μειώνονται τη δεύτερη. Επιπλέον, σημειώθηκε αύξηση των αυτοκτονιών μετά την αλλαγή της ώρας. Αν και δεν παρατηρήθηκαν αντίστοιχες αυξήσεις το φθινόπωρο, η έρευνα επιβεβαιώνει τις ανησυχίες για τις επιπτώσεις της θερινής ώρας στη δημόσια υγεία, ενισχύοντας τα επιχειρήματα υπέρ της κατάργησής της» απαντά η κ. Βλάμη.
Ποιοι επηρεάζονται περισσότερο
Η μετάβαση την άνοιξη είναι ιδιαίτερα δύσκολη, προκαλώντας έλλειψη ύπνου, κόπωση και μειωμένη απόδοση.
Όπως εξηγεί η κ. Βλάμη, οι βραδινοί τύποι επηρεάζονται περισσότερο από τη θερινή ώρα, καθώς έχουν μακρύτερο κιρκάδιο ρυθμό και δυσκολεύονται να κοιμηθούν και να ξυπνήσουν νωρίτερα.
«Επιπλέον, η ασυμφωνία μεταξύ βιολογικού ρολογιού και κοινωνικών υποχρεώσεων το λεγόμενο κοινωνικό jetlag επιδεινώνει τη διάθεση, την εγρήγορση και την υγεία.
Αντίθετα, οι πρωινοί τύποι ξυπνούν φυσικά πιο νωρίς και προσαρμόζονται πιο εύκολα στη θερινή ώρα, αν και η μετάβαση παραμένει δύσκολη. Συμπερασματικά, οι βραδινοί τύποι πλήττονται περισσότερο από τη θερινή ώρα, ενώ οι πρωινοί προσαρμόζονται ευκολότερα» τονίζει η ειδικός.
Η εφαρμογή της θερινής ώρας έχει διαφορετικές επιπτώσεις στις βόρειες και νότιες χώρες, κυρίως λόγω του γεωγραφικού πλάτους, το οποίο επηρεάζει τη διάρκεια του φυσικού φωτός και τις εποχιακές μεταβολές.
Στις βόρειες χώρες (όπως ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Σουηδία), παρατηρούνται έντονες εποχιακές διακυμάνσεις στο φυσικό φως.
«Οι χειμώνες έχουν σύντομες ημέρες και μεγάλες νύχτες, ενώ το καλοκαίρι η ημέρα είναι πολύ μεγαλύτερη. Ιδιαίτερα στις δυτικές περιοχές των βόρειων χωρών, η μη ευθυγράμμιση των χρονικών ζωνών με τον ηλιακό χρόνο δημιουργεί προβλήματα, καθώς το φως της ημέρας καθυστερεί τον χειμώνα, επιδεινώνοντας την έλλειψη ύπνου» αναφέρει η κ. Βλάμη.
Και συνεχίζει:
«Αντίθετα, στις νότιες χώρες (όπως η Βραζιλία, η Αυστραλία και η Νότια Αφρική), η διαφορά στη διάρκεια της ημέρας μεταξύ των εποχών είναι πολύ μικρότερη, γεγονός που καθιστά τις αλλαγές της ώρας λιγότερο επιβαρυντικές για τον οργανισμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η θερινή ώρα μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα, καθώς παρατείνει το φως της ημέρας κατά τις βραδινές ώρες, επιτρέποντας περισσότερες κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία.
Στις βόρειες χώρες, και ειδικά στις δυτικές περιοχές, η θερινή ώρα επηρεάζει περισσότερο την υγεία, καθώς η απότομη αλλαγή του φωτός διαταράσσει τον κιρκάδιο ρυθμό και προκαλεί προβλήματα ύπνου. Η ανοιξιάτικη μετάβαση στη θερινή ώρα είναι ιδιαίτερα δύσκολη, αφού η απώλεια μίας ώρας ύπνου οδηγεί σε κόπωση, μειωμένη απόδοση και διαταραχές στη διάθεση. Παράλληλα, έρευνες δείχνουν ότι μετά την αλλαγή της ώρας αυξάνονται οι καρδιακές προσβολές και τα εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ η ψυχική υγεία επιβαρύνεται, με αύξηση των περιστατικών κατάθλιψης και αυτοκτονιών. Επιπλέον, παρατηρείται αύξηση των εργατικών ατυχημάτων και των τροχαίων δυστυχημάτων, εξαιτίας της μειωμένης συγκέντρωσης και της έλλειψης ύπνου».
Και όμως, η θερινή ώρα αμφισβείται…
Αν και η θερινή ώρα εφαρμόστηκε για εξοικονόμηση ενέργειας, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα οφέλη αυτά είναι αμελητέα. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας το βράδυ αντισταθμίζεται από αυξημένη χρήση το πρωί, καθιστώντας αμφισβητήσιμη τη σκοπιμότητά της.
«Σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, έχουν προταθεί νομοσχέδια για την κατάργηση της θερινής ώρας και την υιοθέτηση μόνιμης χειμερινής ώρας. Η σταθερότητα στην ώρα συμβάλλει στην καλύτερη υγεία, τη μείωση των ατυχημάτων και τη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου.
Αν η θερινή ώρα διατηρηθεί, οι ειδικοί προτείνουν να μετακινηθεί πιο κοντά στις ισημερίες για ομαλότερη προσαρμογή ή να εφαρμόζεται από Παρασκευή προς Σάββατο, ώστε να υπάρχει χρόνος προσαρμογής κατά το Σαββατοκύριακο» δηλώνει η κ. Βλάμη.
Οδηγίες προσαρμογής
Πώς, όμως, μπορούμε να προσαρμοστούμε πιο ομαλά στην αλλαγή της ώρας, ώστε να μην επηρεαστούμε τόσο πολύ;
Η κ. Βλάμη δίνει μερικές χρηστικές συμβουλές:
«Για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της θερινής ώρας, προτείνονται συγκεκριμένες στρατηγικές διαχείρισης του φωτός. Η αυξημένη έκθεση στο φυσικό φως της ημέρας βοηθά τον οργανισμό να προσαρμοστεί πιο γρήγορα, ενώ ένας πρωινός περίπατος μετά την ανοιξιάτικη αλλαγή ώρας ρυθμίζει το βιολογικό ρολόι. Ο περιορισμός της βραδινής έκθεσης σε τεχνητό φως συμβάλλει επίσης στη γρηγορότερη προσαρμογή.
Επιπλέον, η χρήση γυαλιών ηλίου το πρωί, μπορεί να εξομαλύνει τη μετάβαση.
Ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι η προσαρμογή στη νέα ώρα είναι ταχύτερη όταν το άτομο εκτίθεται σε έντονο φως ημέρας και δυσκολότερη σε περιβάλλοντα με χαμηλό φωτισμό. Τέλος, η εξατομικευμένη θεραπεία φωτός εμφανίζεται ως μια πολλά υποσχόμενη μέθοδος για την καλύτερη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού, προσφέροντας μια πιο στοχευμένη και αποτελεσματική προσαρμογή στις αλλαγές της ώρας».
