Γεμίζουν τα ταμεία των Ταλιμπάν από τις διεθνείς πτήσεις στον εναέριο χώρο του Αφγανιστάν

Η εκρηκτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή αλλάζει τα δεδομένα και στις διεθνείς πτήσεις καθώς ο αριθμός των αεροπλάνων που διέρχονται από τον εναέριο χώρο του Αφγανιστάν, ο οποίος ελέγχεται από τους Ταλιμπάν, έφθασε σε επίπεδο ρεκόρ αυτή την εβδομάδα μετά την πυραυλική επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ.

Την Πέμπτη (3/10), όπως αναφέρει ο Independent, 191 πτήσεις ρεκόρ πέρασαν πάνω από το Αφγανιστάν, με τις αεροπορικές εταιρείες να πληρώνουν στο υπουργείο πολιτικής αεροπορίας της χώρας 700 δολάρια ανά πτήση για το προνόμιο αυτό. Οι πληρωμές αυτές αντιπροσωπεύουν μια σημαντική και αυξανόμενη ροή εσόδων για το καθεστώς των Ταλιμπάν.

Ο εναέριος χώρος του Αφγανιστάν έγινε απαγορευμένος για τις διεθνείς πτήσεις εν μέσω φόβων για την ασφάλεια, περίπου την εποχή της κατάρρευσης της κυβέρνησης των συμμάχων του ΝΑΤΟ τον Αύγουστο του 2021, όταν οι δυτικοί στρατιώτες αποσύρθηκαν από την Καμπούλ και η σκληροπυρηνική ισλαμιστική ομάδα κατέλαβε τον έλεγχο της χώρας.

Αλλά τα αεροπλάνα αυτά επιστρέφουν σταθερά, ιδίως τον τελευταίο χρόνο μετά την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και τον πόλεμο που ακολούθησε στη Γάζα. Τη δεύτερη εβδομάδα του Αυγούστου, το Αφγανιστάν είδε πάνω από επτά φορές περισσότερες πτήσεις μέσω του εναέριου χώρου του σε σύγκριση με τον Αύγουστο του 2023, όπως έδειξαν τα στοιχεία του FlightRadar24.

Αυτή η τάση μετατόπιση επιταχύνθηκε δραματικά νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, όταν το Ιράν εκτόξευσε σχεδόν 200 βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ, αναγκάζοντας πολλές περισσότερες αεροπορικές εταιρείες να εγκαταλείψουν τη συνήθη διαδρομή από την Ευρώπη προς την Ασία μέσω του ιρανικού εναέριου χώρου.

Τα στοιχεία του FlightRadar24, που αναλύθηκαν από την Independent, δείχνουν ότι κατά μέσο όρο 147 πτήσεις την ημέρα ταξίδεψαν μέσω του αφγανικού εναέριου χώρου μεταξύ 19 και 30 Σεπτεμβρίου, χωρίς να περιλαμβάνονται τα ταξίδια που ξεκινούν ή τελειώνουν στο ίδιο το Αφγανιστάν.

Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε κατά 20% σε 171 την Τρίτη (1/10), καθώς το Ιράν πραγματοποίησε την επίθεσή του, η οποία ξεκίνησε νωρίς το πρωί, και αυξήθηκε εκ νέου σε 191 την Πέμπτη, τις περισσότερες πτήσεις που διέρχονται από το Αφγανιστάν σε μία μόνο ημέρα από την εποχή της κατάληψης της εξουσίας από τους Ταλιμπάν.
Μεταξύ των αεροπορικών εταιρειών των οποίων οι πτήσεις επιστρέφουν στους αφγανικούς ουρανούς είναι η Swiss Air, η Finnair, η Singapore Airlines, η British Airways και η Lufthansa.

Αυτή η εικόνα που τραβήχτηκε από επιβατικό αεροπλάνο δείχνει ένα αεροπλάνο να περνάει από μια χιονισμένη οροσειρά κοντά στην Καμπούλ

Ο εκπρόσωπος του FlightRadar24, Ίαν Πετσένικ, δήλωσε στον Independent: «Βλέπουμε αεροσκάφη που κανονικά θα διέρχονταν από το Ιράν να χρησιμοποιούν τώρα τον εναέριο χώρο του Αφγανιστάν. Καθώς αρχίζουμε να βλέπουμε όλο και περισσότερους περιορισμούς στον εναέριο χώρο στη Μέση Ανατολή, οι αεροπορικές εταιρείες κάνουν ένα συμβιβασμό ή μια υπολογισμένη απόφαση σχετικά με το ρίσκο».
«Είναι αυτή μια ασφαλής μέθοδος λειτουργίας; Και είναι ασφαλέστερη από την εναλλακτική λύση που εξακολουθεί να μας επιτρέπει να εκτελούμε αυτές τις πτήσεις;», διερωτάται ο ίδιος.

«Οι αεροπορικές εταιρείες, ιδίως της Δύσης, έλαβαν χιλιάδες αιτήματα από πιλότους να αποφύγουν τους εναέριους χώρους στο Ιράν και τη Συρία, αναγκάζοντάς τους να επιλέξουν τον εναέριο διάδρομο του Αφγανιστάν, ο οποίος είναι σχετικά λιγότερο επικίνδυνος», λέει ο Αφγανός Ανάντ Μίσρα και επισκέπτης ερευνητής στο Διεθνές Κέντρο Αστυνόμευσης και Ασφάλειας του Πανεπιστημίου της Νότιας Ουαλίας.

Γιατί μέχρι τώρα ο αφγανικός εναέριος χώρος ήταν απαφορευμένος

Η απόφαση να αποφευχθεί ο αφγανικός εναέριος χώρος μετά τον Αύγουστο του 2021 δεν οφειλόταν μόνο σε ανησυχίες για την ασφάλεια – ήταν επίσης μια πολιτική απόφαση, ένα μέσο πίεσης προς τους Ταλιμπάν, στερώντας τους μια πηγή διεθνούς συναλλάγματος.
Τα ποσά που καταβάλλουν οι αεροπορικές εταιρείες δεν είναι τεράστια, αλλά ούτε και τα συνολικά έσοδα των Ταλιμπάν: Οι εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας ανεβάζουν το σύνολο των εσόδων της de facto αφγανικής κυβέρνησης μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου του τρέχοντος έτους σε μόλις περίπου 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν οι πτήσεις συνεχίζονταν με τον ρυθμό της Πέμπτης, θα άξιζαν περίπου 50 εκατ. δολάρια ετησίως για τους Ταλιμπάν.
«Η ιδέα να μην επιτραπεί η χρήση του αφγανικού εναέριου χώρου ήταν ουσιαστικά να τους ασκήσουν πίεση, με το να μην τους πληρώνουν τα τέλη υπέρπτησης από τις αεροπορικές εταιρείες, ως ένας τρόπος να τους υποδείξουν ότι πρέπει πραγματικά να εκπληρώσουν τις εγγυήσεις ασφαλείας [και] μια σειρά από πράγματα που έχει ζητήσει η Δύση», τονίζει ο Καμπίρ Τανέχα από τη δεξαμενή σκέψης Observer Research Foundation στο Δελχί.
Υποστηρίζει ότι αυτές οι εκτιμήσεις θα είναι πάντα κατώτερες από το εφιαλτικό σενάριο μιας στρατιωτικής απειλής για την επιβατική αεροπορία. «Υπάρχει πάντα άμεσος κίνδυνος με την πολιτική κυκλοφορία πάνω από ζώνες συγκρούσεων, πάντα ένα ερωτηματικό», λέει.
«Είτε πρόκειται για το αεροπλάνο MH17 που καταρρίφθηκε πάνω από την Ουκρανία είτε για το Boeing 737 που καταρρίφθηκε πάνω από το Ιράν, δεν είναι κάτι καινούργιο και δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε τρομερά στραβά στην ομίχλη του πολέμου όταν πρόκειται για την πολιτική αεροπορία.
«Ο εναέριος χώρος του Αφγανιστάν, υποθέτουμε, θεωρείται ασφαλέστερος από τον ιρανικό εναέριο χώρο αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρουμε πόσο θα διαρκέσουν αυτές οι αλλαγές».
Οι πτήσεις που διασχίζουν τον αφγανικό εναέριο χώρο στα 35.000 πόδια είναι λιγότερο πιθανό να αποτελέσουν στόχο πυραύλων εδάφους-αέρος, λέει ο Τανέχα προσθέτοντας ότι οι τρομοκρατικές ομάδες στο Αφγανιστάν απλώς δεν έχουν τέτοιου είδους δυνατότητες.
Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (FAA), οι πτήσεις στα 32.000 πόδια ή πάνω από αυτά στο Αφγανιστάν παραμένουν εκτός εμβέλειας τέτοιων όπλων, ακόμη και αν εκτοξευθούν από μια βουνοκορφή.
Ο Γκρέιμ Σμιθ, ανώτερος αναλυτής για το Αφγανιστάν στην Crisis Group, λέει ότι η επιστροφή στους αφγανικούς ουρανούς έχει νόημα για πολλά δρομολόγια σε όλη την περιοχή. «Για τις αεροπορικές εταιρείες μειώνει το αποτύπωμα άνθρακα και μειώνει το κόστος, καθώς τους παρέχει πιο απευθείας δρομολόγια», εξηγεί.
Ο ίδιος υποστηρίζει ακόμα ότι δεν είναι επίσης κακό πράγμα, εφόσον η χρηματοδότηση από αυτές τις πτήσεις φτάνει στους απλούς Αφγανούς, οι οποίοι είδαν την οικονομία της χώρας τους να καταρρέει μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. «Η αυξημένη εξάρτηση από τον αφγανικό εναέριο χώρο δεν θα αποτελέσει ποτέ μια πολύ μεγάλη πηγή εσόδων για το κράτος που ελέγχεται από τους Ταλιμπάν, αλλά κάθε κομμάτι βοηθά στη χρηματοδότηση βασικών υπηρεσιών όπως η υγεία και η εκπαίδευση», λέει.