To CSI της Λίθινης Εποχής: λύνοντας τον φόνο μιας οικογένειας, 5.700 χρόνια μετά
Ανθρώπινα οστά που ανακαλύφθηκαν σε ένα σπίτι που κάηκε πριν από 5.700 χρόνια έδωσαν την αφορμή για ένα αρχαιολογικό… CSI προκειμένου να διελευκανθεί ο θάνατος επτά ανθρώπων στην προϊστορική Ουκρανία.
Τα σημαδεμένα και καμένα οστά υποδηλώνουν ένα βίαιο τέλος για μια ομάδα ανθρώπων της Λίθινης Εποχής που πιθανότατα πέθαναν σε πυρκαγιά. Αλλά το γιατί δύο από τους ανθρώπους είχαν βίαια τραύματα στο κεφάλι και το γιατί ένας πέθανε έναν αιώνα αργότερα από όλους τους άλλους, παραμένουν άλυτα μυστήρια.
«Μπορούμε μόνο να κάνουμε υποθέσεις για το αν υπήρχε σχέση μεταξύ της πυρκαγιάς και της πράξης θανατηφόρας βίας, δηλαδή το να σκοτώσουν τους ανθρώπους στο σπίτι και να του βάλουν φωτιά», έγραψαν η Katharina Fuchs, βιολογική ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου στη Γερμανία, και οι συνεργάτες της σε μελέτη που δημοσιεύθηκε προ ημερών στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One.
Όπως αναφέρει το LiveSience, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το 2004 σχεδόν 100 κομμάτια ανθρώπινων οστών σε ένα προϊστορικό σπίτι στην Κοσένιβκα, έναν αρχαιολογικό χώρο περίπου 185 χιλιόμετρα νότια του Κιέβου. Εκεί βρίσκονται τα απομεινάρια ενός προϊστορικού μεγαλο-οικισμού που δημιουργήθηκε από τις αγροτικές κοινωνίες Κουκουτένι-Τριπολί, οι οποίες ζούσαν σε όλη τη σημερινή Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία από το 4800 έως το 3000 π.Χ. Οι οικισμοί αυτοί αποτελούνταν από δημόσια κτίρια και οικογενειακά σπίτια, πολλά από τα οποία κάηκαν σκόπιμα όταν οι άνθρωποι έφυγαν.
Όμως η ανακάλυψη ανθρώπινων οστών μέσα σε ένα από τα καμένα σπίτια στην Κοσένιβκα εξέπληξε τους αρχαιολόγους, οι οποίοι ανέλαβαν τη νέα λεπτομερή μελέτη για να καταλάβουν τι συνέβη.
Τι αποκάλυψαν τα οστά
Μια προσεκτική εξέταση των οστών αποκάλυψε τα λείψανα τουλάχιστον επτά ανθρώπων: δύο παιδιών, ενός εφήβου και τεσσάρων ενηλίκων. Τέσσερις από τους σκελετούς βρέθηκαν μέσα στο κατεστραμμένο σπίτι και είχαν υποστεί ισχυρά εγκαύματα, ενώ οι άλλοι τρεις δεν είχαν καεί και βρίσκονταν έξω από την κατοικία. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι δύο από τους ενήλικες είχαν υποστεί βίαιο τραύμα στο κεφάλι λίγο πριν από το θάνατό τους, και έτσι ξεκίνησαν να ερευνούν ένα εγκληματολογικό μυστήριο 5.700 ετών.
Η ομάδα χρησιμοποίησε ραδιοχρονολόγηση για να προσδιορίσει ότι έξι άτομα, πιθανώς μια οικογένεια, πέθαναν πιθανότατα μεταξύ 3690 και 3620 π.Χ., ενώ ο έβδομος πέθανε περίπου 130 χρόνια αργότερα, αφού το σπίτι κάηκε και εγκαταλείφθηκε. Στη συνέχεια, εξέτασαν προσεκτικά τα κατάγματα και τον αποχρωματισμό των οστών για να διαπιστώσουν ότι τα οστά κάηκαν ενώ ήταν ακόμα φρέσκα.
Τα οστά των ανθρώπων από την Κοσένιβκα έδωσαν αρκετές πληροφορίες στους αρχαιολόγους
Fuchs et al., 2024, PLOS One, CC-BY 4.0
Δεδομένων των ταυτόχρονων ημερομηνιών θανάτου και των ενδείξεων καύσης, η ομάδα συμπέρανε ότι τρεις άνθρωποι μπορεί να πέθαναν μέσα στο φλεγόμενο σπίτι, ενώ άλλοι μπορεί να πέθαναν από εισπνοή καπνού ή δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα ακριβώς έξω από αυτό. Ωστόσο, η ανάλυση αυτή δεν αποκάλυψε περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την αιτία των τραυμάτων στο κρανίο.
Ανεξάρτητα από το πώς πέθαναν αυτοί οι έξι άνθρωποι της Λίθινης Εποχής, είναι σαφές ότι το σπίτι και τα πτώματα καλύφθηκαν πλήρως με χώμα και συντρίμμια μέσα σε λίγους μήνες και ότι μέρος του κρανίου κάποιου άλλου τοποθετήθηκε από πάνω έναν αιώνα αργότερα, εξήγησαν οι συγγραφείς της μελέτης. Το τελευταίο θα μπορούσε να είναι μια σκόπιμη τελετουργική εναπόθεση, έγραψαν οι ερευνητές, και ολόκληρη η συλλογή των οστών θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης ταφικής παράδοσης με πολλά στάδια.
Οι πιθανοί ένοχοι
«Φαίνεται λογικό ότι τα άτομα που βρέθηκαν στην Κοσένιβκα σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια επιδρομής και ότι το σπίτι τους πήρε φωτιά κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης», δήλωσε στο Live Science ο Jordan Karsten, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν που δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Προηγούμενες εξηγήσεις για τα καμένα σπίτια των κοινωνιών Κουκουτένι-Τριπολί έχουν επικεντρωθεί στην τελετουργική καταστροφή τους μέσω σκόπιμης καύσης, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση η σύγκρουση μεταξύ ομάδων ταιριάζει καλύτερα με τα δεδομένα».
Από οικονομικής άποψης, δεν έχει νόημα να καεί ένα σπίτι γεμάτο τρόφιμα, κεραμικά, εργαλεία και τελετουργικά αντικείμενα, και οι Κουκουτένι-Τριπολί ζούσαν σε μια δασώδη περιοχή στέπας κοντά σε νομαδικές κτηνοτροφικές ομάδες. «Αντί να καταστρέψουν τα δικά τους σπίτια, δεν φαίνεται εξίσου πιθανό να το έκαναν αυτοί οι γείτονές τους;» δήλωσε ο Karsten.
