Αντιτουριστικό κίνημα στην Ευρώπη: Ποιοι και γιατί αντιδρούν – Ποια μέτρα λαμβάνουν οι τοπικές αρχές

Στις αρχές Ιουλίου, πλήθος κόσμου διαδήλωσε σε δημοφιλείς τουριστικές περιοχές της Βαρκελώνης, ψεκάζοντας ανυποψίαστους επισκέπτες με νεροπίστολα, ενώ φώναζαν «τουρίστες πηγαίνετε σπίτια σας».

Και πιο πρόσφατα, χιλιάδες διαδήλωσαν στο νησί Μαγιόρκα, με τους διοργανωτές να υποστηρίζουν ότι το ισχύον τουριστικό μοντέλο «εξαθλιώνει τους εργαζόμενους και πλουτίζει μόνο λίγους».

Απλησίαστα τα ενοίκια και η αγορά σπιτιού

Στο επίκεντρο των διαμαρτυριών βρίσκεται το όλο και εντονότερο ζήτημα της αύξησης των ενοικίων και των τιμών των κατοικιών, το οποίο έχει καταστήσει την ιδιοκτησία κατοικίας σχεδόν αδύνατη για πολλούς.

Ο Carlos Ramirez, δάσκαλος σε σχολείο της Βαρκελώνης, αποταμιεύει για το πρώτο του σπίτι εδώ και χρόνια και κερδίζει έναν «αξιοπρεπή» κρατικό μισθό, όπως λέει στο CNNi. Αλλά οι τιμές στην πρωτεύουσα της Καταλονίας έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και ο 26χρονος Ramirez φοβάται ότι θα εκδιωχθεί.

«Ο μόνος τρόπος για να αντέξεις οικονομικά τη ζωή αυτή τη στιγμή στη Βαρκελώνη είναι να μοιράζεσαι το σπίτι με δύο, τρία, τέσσερα άτομα».

Όπως και άλλοι κάτοικοι της Νότιας Ευρώπης, των οποίων οι πόλεις είναι δημοφιλείς καλοκαιρινοί ταξιδιωτικοί προορισμοί, ο Ramirez ρίχνει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την αύξηση του κόστους σε ένα πράγμα: τον μαζικό τουρισμό.

«Γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους ντόπιους, ειδικά για τους νεότερους, να έχουν το δικό τους σπίτι», λέει. «Καθώς περνούν τα χρόνια, έρχονται όλο και περισσότεροι τουρίστες».

Στη Βαρκελώνη, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 68% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τον δήμαρχο της πόλης Jaume Collboni – ένα μοτίβο που παρατηρείται και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Πολλοί κάτοικοι έχουν φτάσει στα άκρα. Όταν οι διαδηλωτές κατά του τουρισμού άρχισαν να βρέχουν με νεροπίστολα τους επισκέπτες στο κέντρο της Βαρκελώνης στις 6 Ιουλίου, ο Ramirez μπορούσε να «νιώσει τη δυσαρέσκεια» στον αέρα.

Κλίμα εχθρότητας

Ο Ramirez λέει ότι χάρηκε που είδε τόσους πολλούς κατοίκους να συμμετέχουν στη διαδήλωση – περίπου 2.800 άτομα σύμφωνα με το Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρκελώνης. «Πολλοί άνθρωποι, πολλές εταιρείες, προειδοποιούν τώρα τους τουρίστες να μην επισκέπτονται την Ισπανία λόγω αυτής της εχθρότητας. Ειλικρινά, νομίζω ότι πέτυχε», δηλώνει ο Ramirez.

Η Antje Martins, ειδική σε θέματα βιώσιμου τουρισμού στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ, επισημαίνει ότι ο αντίκτυπος της φήμης τέτοιων διαμαρτυριών μπορεί να επηρεάσει το πού αποφασίζουν να ταξιδέψουν οι τουρίστες.

«Η Βαρκελώνη έχει πλέον μια πραγματικά κακή φήμη για τους επίδοξους τουρίστες, που δεν θέλουν να την επισκεφθούν επειδή φοβούνται», λέει.

Ωστόσο, ο Eduardo Santander, διευθύνων σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων, μιας μη κερδοσκοπικής ένωσης υπεύθυνης για την προώθηση της Ευρώπης ως ταξιδιωτικού προορισμού, υποστηρίζει ότι περιστατικά όπως οι διαμαρτυρίες στη Βαρκελώνη είναι «μεμονωμένα» και δεν «αντικατοπτρίζουν την πλήρη πραγματικότητα της Ισπανίας ή της Ευρώπης».

Σε γενικές γραμμές, η Martins πιστεύει ότι δεν πρόκειται για σύγκρουση μεταξύ τουριστών και κατοίκων. «Για μένα, είναι μια ευρύτερη αντανάκλαση του τουρισμού που δεν έχει βιώσιμη διαχείριση», δηλώνει.

Ο Ramirez συμφωνεί μαζί της. «Δεν κατηγορούμε άμεσα τους τουρίστες», λέει. «Θέλουμε να πιέσουμε την κυβέρνησή μας να αλλάξει πολιτικές».

Μέτρα κατά του υπερτουρισμού

Σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις, οι τοπικές αρχές αναλαμβάνουν δράση σε μια προσπάθεια να θέσουν υπό έλεγχο τα επίπεδα του τουρισμού.

Οι αξιωματούχοι στη Βενετία ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι το προσωρινό εισιτήριο εισόδου που εφάρμοσαν για να ρυθμίσουν τον αριθμό των τουριστών, κρίνεται επιτυχημένο.

Το τουριστικό τέλος των 5 ευρώ, το οποίο εφαρμόστηκε πιλοτικά από τις 25 Απριλίου έως τις 14 Ιουλίου, απέφερε πάνω από 2,4 εκατομμύρια ευρώ, πολλά περισσότερα από τα αναμενόμενα, σύμφωνα με τον δήμαρχο της Βενετίας Luigi Brugnaro.

Η Susanna Polloni, από την ομάδα Δίκτυο Αλληλεγγύης για τη Στέγαση, που εδρεύει στη Βενετία, δηλώνει στο CNNi ότι αυτό το τέλος όχι μόνο δεν βοηθάει την κατάσταση αλλά την επιδεινώνει, δημιουργώντας την ιδέα μιας Veniceland, μιας πόλης α λα Disneyland, όπου πρέπει κανείς να αγοράσει εισιτήριο για να μπει.

Και προσθέτει ότι ο μαζικός τουρισμός έχει ήδη προκαλέσει το κλείσιμο υπηρεσιών υγείας, την αντικατάσταση των καταστημάτων της γειτονιάς από μαγαζιά με σουβενίρ και την εκτίναξη των τιμών των κατοικιών στην πόλη.

«Είμαστε έτοιμοι να φτάσουμε σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή», τονίζει η Polloni. «Πιστεύουμε ότι η κραυγή μας για βοήθεια, από μια πόλη που πεθαίνει για το κέρδος λίγων, πρέπει να φτάσει σε ολόκληρο τον κόσμο».

Παρά τις αντιδράσεις ορισμένων, όλο και περισσότερες πόλεις σε όλη την Ευρώπη ακολουθούν το παράδειγμα της Βενετίας, και ορισμένες μάλιστα επιδιώκουν να επεκτείνουν τα τουριστικά τους τέλη.

Ο δήμαρχος της Βαρκελώνης ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θέλει να αυξήσει τον τουριστικό φόρο της πόλης για ορισμένους επιβάτες κρουαζιέρας. Ο σημερινός τουριστικός φόρος είναι η τρίτη μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης της πόλης, συγκεντρώνοντας πέρυσι περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ από τους επιβάτες κρουαζιέρας –που πληρώνουν 6,25 ευρώ για να εισέλθουν στην πόλη – και άλλους επισκέπτες που διαμένουν σε ξενοδοχεία και άλλα καταλύματα.

Δήλωσε επίσης ότι θέλει να ακυρώσει τις άδειες για περίπου 10.000 διαμερίσματα που αυτή τη στιγμή έχουν εγκριθεί για βραχυχρόνιες μισθώσεις.

Η κακή συμπεριφορά των τουριστών

Δεν είναι μόνο τα ζητήματα στέγασης που έχουν δημιουργήσει αντιδράσεις κατά των τουριστών, δηλώνει ο Ramirez, προσθέτοντας ότι η ασεβής συμπεριφορά ορισμένων έχει επίσης παίξει ρόλο.

Στη Φλωρεντία, μια νεαρή γυναίκα βιντεοσκοπήθηκε πρόσφατα να φιλάει και να τρίβεται πάνω σε ένα άγαλμα του θεού Βάκχου, με το γραφείο του δημάρχου να κάνει λόγο για πράξη που «μιμείται το σεξ».

Και το 2023, ένας τουρίστας κατηγορήθηκε ότι κατέστρεψε ένα άγαλμα του 16ου αιώνα στο σιντριβάνι του Ποσειδώνα στην Piazza della Signoria της πόλης. Την ίδια χρονιά, σε άλλο μέρος της Ιταλίας, μια ομάδα τουριστών κατηγορήθηκε ότι έριξε κάτω ένα πολύτιμο άγαλμα σε μια βίλα.

Η κακή συμπεριφορά των τουριστών αποτελεί πρόβλημα και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, σχολιάζει ο Ramirez. «Φαίνεται ότι κάνουν εδώ αυτά που δεν μπορούν να κάνουν στις χώρες τους. Νιώθουμε πολύ προσβεβλημένοι».

Εκστρατείες «αντι-μάρκετινγκ»

Ο Sebastian Zenker, καθηγητής στον τομέα του τουρισμού στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων της Κοπεγχάγης, εξηγεί πώς αυτού του είδους τα περιστατικά έχουν οδηγήσει ορισμένες πόλεις να διεξάγουν «εκστρατείες αντι- μάρκετινγκ», οι οποίες έχουν ως στόχο να αποθαρρύνουν συγκεκριμένους τουρίστες.

Δίνει ως παράδειγμα την εκστρατεία «Stay Away»(Μείνετε Μακριά) του Άμστερνταμ το 2023, η οποία στόχευε τους άνδρες τουρίστες 18 έως 35 ετών, με διαφημίσεις που τους προειδοποιούσαν για τις συνέπειες της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

«Αυτός ήταν ένας πολύ σκληρός και αυστηρός τρόπος αντι-μάρκετινγκ», λέει στο CNN. «Δεν σταμάτησε τα μπάτσελορ πάρτι, αλλά δημιούργησε μια συνειδητοποίηση ότι αυτή η πόλη έχει αλλάξει τους κανόνες».

Ωστόσο οι προσπάθειες για την προσέλκυση πιο «ποιοτικών» τουριστών μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες, σύμφωνα με τον Zenker.

«Αν αυξήσεις τις τιμές και προσελκύσεις περισσότερους πλούσιους ανθρώπους, αυτό λύνει το φαινόμενο του συνωστισμού, αλλά ταυτόχρονα αυξάνει τον πληθωρισμό και το πρόβλημα του εξευγενισμού (gentrification)».

Ποια είναι λοιπόν η λύση; «Το θέμα είναι να εξασφαλίσουμε ότι τα χρήματα που βγαίνουν από τους τουρίστες, επενδύονται στον τόπο και σε θέσεις εργασίας, ώστε οι άνθρωποι να έχουν την οικονομική δυνατότητα να ζήσουν», λέει. «Οι διαμαρτυρίες θα συνεχιστούν, μέχρι να βρούμε και πάλι μια ισορροπία».

Με πληροφορίες από: ‘A point of no return:’ Why Europe has become an epicenter for anti-tourism protests this summer by Billy Stockwell, CNN