ΝΥΤ: Το Ισραήλ είναι το «αφεντικό» στη Μέση Ανατολή – Ο δεύτερος ρόλος των ΗΠΑ στις αποφάσεις

Αναλυτές και πρώην διπλωμάτες σημειώνουν ότι ένα πράγμα είναι σαφές: το Ισραήλ, καλώς ή κακώς, υπαγορεύει τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υποβαθμιστεί σε δεύτερο ρόλο, καθώς ο σύμμαχός τους διεξάγει πόλεμο σε πολλαπλά μέτωπα.

Αυτή είναι μια σημαντική αλλαγή. Είτε στα πεδία των μαχών του Ιράκ, είτε στο προεδρικό καταφύγιο στο Καμπ Ντέιβιντ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούσαν επί μακρόν τον εαυτό τους ως τον «κεντρικό παίκτη» στη Μέση Ανατολή, ενεργώντας με τόλμη, αν και όχι πάντα με επιτυχία, για να αλλάξουν την πορεία της θανάσιμης ιστορίας της περιοχής.

Πλέον, καθώς το Ισραήλ εξαπολύει επιθέσεις εναντίον των εχθρών του – συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, της Χαμάς στη Γάζα και του υποστηρικτή τους, του Ιράν – ο πρόεδρος Μπάιντεν βρίσκει την επιρροή του σοβαρά περιορισμένη. Αντί για τις μεγάλες ειρηνευτικές ή πολεμικές επιχειρήσεις των προκατόχων του, ασχολείται κυρίως με διπλωματικές πρωτοβουλίες.

Ωστόσο, ορισμένες προσπάθειες των ΗΠΑ έχουν δείξει σημάδια επιρροής: Το Ισραήλ άκουσε τις αμερικανικές προειδοποιήσεις να μην πλήξει ευαίσθητες εγκαταστάσεις πυρηνικού εμπλουτισμού ή εγκαταστάσεις παραγωγής πετρελαίου στο Ιράν, σε αντίποινα για τον βομβαρδισμό του από την Τεχεράνη με βαλλιστικούς πυραύλους στις αρχές του μήνα.

Αλλά πιο φιλόδοξες προσπάθειες, όπως οι υπό αμερικανική ηγεσία διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός με τη Χαμάς στη Γάζα, απέτυχαν να φέρουν ένα σημαντικό αποτέλεσμα. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ακόμη προτείνει, και πολύ περισσότερο δεν έχουν υλοποιήσει, ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα μπορούσε να ανασύρει τη Μέση Ανατολή από έναν ολοκληρωτικό πόλεμο στην περιοχή.

Ούτε φαίνεται να έχει μεγάλη επιρροή στον Ισραηλινό ηγέτη, τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος έχει εντείνει τη σύγκρουση με τη Χεζμπολάχ και το Ιράν και συνεχίζει τη στρατιωτική εκστρατεία στη Γάζα, παρά το γεγονός ότι εξουδετέρωσε τον ηγέτη της Χαμάς, Γιαχία Σινουάρ.

Ένας κατώτερος εταίρος αναλαμβάνει τα ηνία

Στόχος του Νετανιάχου -σύμφωνα με τους ειδικούς- είναι να χρησιμοποιήσει την ώθηση των επιθέσεων της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου για να εξοντώσει τους εχθρούς του Ισραήλ σε όλα τα επίπεδα. Οι υπερασπιστές του Ισραήλ το θεωρούν ως μια ευκαιρία που δίνεται «μια φορά στη γενιά» για να αναδιαμορφώσει το επικίνδυνο τοπίο της περιοχής. Οι επικριτές λένε ότι το Ισραήλ κλιμακώνει τη σύγκρουση χωρίς κανένα σχέδιο για το τι θα ακολουθήσει μετά.

«Έχουμε μια αποσύνδεση όπου ο νεότερος εταίρος στη συμμαχία έχει το ευρύτερο όραμα για την περιοχή και ο ανώτερος εταίρος μένει να προσπαθεί να ανταποκριθεί στα γεγονότα», δηλώνει ο Βαλί Ρ. Νασρ, αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην κυβέρνηση Ομπάμα, ο οποίος τώρα είναι καθηγητής στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών Τζονς Χόπκινς.

«Αυτό δεν είναι ένα καλό μέρος για να βρίσκονται οι Ηνωμένες Πολιτείες», προσθέτει.

Αντίπαλοι όπως η Κίνα και η Ρωσία σημειώνουν την αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών να περιορίσουν το Ισραήλ ή να περιορίσουν τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, υπογραμμίζει ο Νασρ. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει την αποφασιστικότητα του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν να συντρίψει την Ουκρανία ή να ενθαρρύνει τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ της Κίνας να κινηθεί εναντίον της Ταϊβάν.

Επιπλέον, μια ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή θα προσέλκυε σχεδόν αναπόφευκτα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχουν ήδη αναπτύξει πολεμικά πλοία στη Μεσόγειο Θάλασσα για να αποτρέψουν τη Χεζμπολάχ και το Ιράν, έχουν στείλει κομάντος στο Ισραήλ για να βοηθήσουν στο κυνήγι ομήρων και ηγετών της Χαμάς και έχουν βοηθήσει το Ισραήλ να καταρρίψει ιρανικούς πυραύλους.

«Πυρήνας της θέσης των Ισραηλινών είναι ότι σε έναν ευρύτερο πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ριχθούν στη μάχη», τονίζει ο Νασρ. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπνοβατούν σε άλλη μια μακροχρόνια σύγκρουση στη Μέση Ανατολή», καταλήγει.

Αβεβαιότητα για τις αμερικανικές εκλογές

Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου έντονης πολιτικής αβεβαιότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το χτύπημα αντιποίνων του Ισραήλ κατά του Ιράν ήρθε μόλις 10 ημέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές, οι οποίες φαίνεται να είναι αμφίρροπες μεταξύ της αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις και του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Η Χάρις δεν έδειξε μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτής και του προέδρου Μπάιντεν όσον αφορά τον πόλεμο στη Γάζα, παρά το γεγονός ότι αναγνώρισε ότι η πολιτική του Λευκού Οίκου για σταθερή υποστήριξη του Ισραήλ της δημιούργησε προβλήματα στην προεκλογική της εκστρατεία.

Ο Τραμπ είχε τα δικά του προβλήματα με τον κ. Νετανιάχου, που χρονολογούνται από το 2020, όταν ο Ισραηλινός ηγέτης τον εξόργισε συγχαίροντας τον Μπάιντεν για την εκλογική του νίκη. Αλλά σε πρόσφατα σχόλια και σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νετανιάχου, ο Τραμπ υποστήριξε σθεναρά τις ισραηλινές εκστρατείες κατά της Χαμάς και της Χεζμπολάχ.

Αν ο Τραμπ κερδίσει, αναλυτές υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να αναλάβει πιο επιθετική δράση κατά του Ιράν, όπως η στόχευση ενεργειακών ή πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Σε μία προεδρία της Χάρις, οι ίδιοι εκτιμούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν πιο πιθανό να ακολουθήσουν μια «ολοκληρωμένη προσέγγιση», αντιμετωπίζοντας το ισραηλινο-παλαιστινιακό πρόβλημα, καθώς και τις σχέσεις του Ισραήλ με τους Άραβες και μουσουλμάνους γείτονές του. Όμως η αδυναμία του Μπάιντεν να σημειώσει μεγάλη πρόοδο είναι ένας δυσοίωνος οιωνός.

Ο Μάικλ Όρεν, πρώην πρέσβης του Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες, δήλωσε ότι υπάρχουν πολλά κοινά μεταξύ του οράματος του Νετανιάχου και του Μπάιντεν, παρά τη διαφωνία τους σχετικά με την ανάγκη για ένα παλαιστινιακό κράτος.

Αλλά ο Όρεν είπε ότι ακόμη και μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, «ο Λευκός Οίκος πιστεύει ότι το όραμά του μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την υπεροχή της στρατιωτικής δύναμης, ενώ ο Νετανιάχου γνωρίζει ότι δεν μπορεί.

Η σύγκρουση ως προοίμιο της ειρήνης

Διπλωμάτες αναφέρουν ότι ιστορικά οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν την αναταραχή στη Μέση Ανατολή για να πιέσουν για αλλαγή. Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973 φύτεψε τους σπόρους για τη συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Η πρώτη παλαιστινιακή ιντιφάντα έθεσε τις βάσεις για ειρηνευτικές συνομιλίες κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Κλίντον.

«Σίγουρα, υπάρχει μια στιγμή ελπίδας εδώ», δήλωσε ο Ντάνιελ Κούρτζερ πρώην Αμερικανός πρέσβης στο Ισραήλ και την Αίγυπτο. «Αν είσαι το Ισραήλ και έχεις αποδυναμώσει σοβαρά τρεις από τους σημαντικότερους εχθρούς σου, μπορεί να πεις στον εαυτό σου: «Αυτή είναι μια ευκαιρία να μετακινήσεις την εγκοπή πιο κοντά στην περιφερειακή σταθερότητα και την ειρήνη»».

Ωστόσο, αυτό που διαχωρίζει την τρέχουσα σύγκρουση από τις προηγούμενες, όπως αναφέρθηκε είναι τόσο η βάναυση φύση της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ, η οποία άφησε τον πληθυσμό του τραυματισμένο με τρόπο που δεν το έκαναν οι προηγούμενοι πόλεμοι, όσο και η αβέβαιη ηγεσία σε πολλές χώρες-κλειδιά, όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Ιράν, για παράδειγμα, αντέδρασε με αμηχανία στην αντιπαράθεση με το Ισραήλ.

Αυτό αντανακλά τα δικά του ζητήματα διαδοχής της ηγεσίας του, τα οικονομικά προβλήματα και την εσωτερική αναταραχή, καθώς και τη ζημιά που έχει προκαλέσει το Ισραήλ στους συμμάχους του σημειώνει.

Όσον αφορά το Ισραήλ, αναφέρει ότι ο Νετανιάχου εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την προοπτική της δίωξης για υποθέσεις διαφθοράς και κυβερνά σε συνασπισμό με ακροδεξιούς υπουργούς, ορισμένοι από τους οποίους θεωρούν τη σύγκρουση στη Γάζα ως πρόσχημα για την εκδίωξη του παλαιστινιακού πληθυσμού.

«Υπάρχει ένα όραμα εκεί, αλλά δεν πρόκειται να λειτουργήσει», δήλωσε ο Κούρτζερ, ο οποίος διδάσκει στο Πρίνστον.

«Θα διαιωνίσει μόνο τη σύγκρουση», καταλήγει.