Σεισμοί στη Σαντορίνη: Η σημασία των προληπτικών μέτρων και οι αφανείς κίνδυνοι

Τις τελευταίες ημέρες, όλη η Ελλάδα παρακολουθεί με αγωνία τη συνεχή σεισμική ακολουθία στην περιοχή της Σαντορίνης, της Αμοργού και της Ανάφης, με τους επιστήμονες να εκφράζουν την ανησυχία τους για το φαινόμενο.

Ο διεθνολόγος, Δρ. Κωνσταντίνος Μπαλωμένος μιλά στο CNN Greece για τη σημασία της προληπτικής κινητοποίησης του κρατικού μηχανισμού, αλλά και για τους λιγότερο προφανείς κινδύνους που ενέχει μια φυσική καταστροφή στην περιοχή.

«Οφείλουμε να αξιολογήσουμε θετικά την αντίδραση της Πολιτείας»

Το μπαράζ σεισμικών δονήσεων στη Σαντορίνη, έθεσε σε επιφυλακή τον κρατικό μηχανισμό και ελήφθησαν προληπτικά μέτρα.

Ο διεθνολόγος αξιολογεί θετικά την αντίδραση, τόσο της Πολιτείας, όσο και του κρατικού μηχανισμού. Τονίζει ότι «για πρώτη φορά στην Ελλάδα γίνεται προληπτική κινητοποίηση και διαχείριση μιας πιθανής φυσικής καταστροφής. Η πολιτική ηγεσία της χώρας σχεδιάζει και χαράσσει πολιτική διαχείρισης μιας πιθανής ακραίας φυσικής καταστροφής, σύμφωνα με τις υποδείξεις των ειδικών και της επιστημονικής κοινότητας και όχι με όρους πολιτικού οφέλους και επικοινωνιακής εργαλειοποίησης της κρίσης».

Συμπληρώνει δε ότι «ο συντονισμός για την αντιμετώπιση μιας πιθανής ακραίας φυσικής καταστροφής επίσης, γίνεται σε διυπουργικό επίπεδο και σημαντικές δυνάμεις του κρατικού μηχανισμού βρίσκονται ήδη στο πεδίο, για κάθε ενδεχόμενο και για την έγκαιρη διαχείριση των επιπτώσεων από την εκδήλωση ενός έντονου σεισμικού φαινομένου. Αξιοσημείωτο επίσης, είναι το γεγονός ότι υπάρχει άψογη συνεργασία μεταξύ του κεντρικού κρατικού μηχανισμού και των τοπικών και περιφερειακών αρχών και του τοπικού πληθυσμού».

Ακόμη, ο ίδιος αξιολογεί επικοινωνιακά την διαχείριση της κατάστασης λέγοντας πως: «Κατά την έως τώρα επικοινωνία τους με τα ακροατήριά τους, οι διαχειριστές της κατάστασης, μιλούν την ίδια γλώσσα και ακολουθούν την στρατηγική «επικοινωνώ με ενιαία φωνή» (One Voice Communication). Οι εν λόγω διαχειριστές επικοινωνούν με σαφήνεια και συνέπεια, χωρίς αντιφάσεις ή ασαφή και αλληλοσυγκρουόμενα μηνύματα, με αποτέλεσμα να έχει αποφευχθεί η διασπορά σύγχυσης και πανικού προς τα ειδικά κοινά (stakeholders), που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με την κρίση».

«Να τεθεί σε ετοιμότητα όλος ο κρατικός μηχανισμός»

Σε ότι αφορά την λήψη συμπληρωματικών μέτρων, ο ίδιος υπογραμμίζει ότι «παρά την έως τώρα επιτυχή διαχείριση της επικίνδυνης κατάστασης στη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά, απαιτείται περαιτέρω εγρήγορση και να τεθεί σε ετοιμότητα όλος ο κρατικός μηχανισμός σαν να βρισκόμαστε μπροστά σε εν εξελίξει κρίση με ακραίες επιπτώσεις».

«Επίσης, θα πρέπει να ενταθεί η προετοιμασία και η λήψη προληπτικών μέτρων σε όλη τη χώρα, διότι αν εκδηλωθεί ακραίος σεισμός από το ρήγμα της Αμοργού δεν θα πληγούν μόνο η Σαντορίνη, η Αμοργός και τα γύρω νησιά, αλλά και η Αθήνα και πολλές ακόμη περιοχές της χώρας».

Σχετικά με τη διάχυση fake news για τους σεισμούς

Ερωτηθείς για την διάχυση των πληροφοριών για τους σεισμούς στις Κυκλάδες και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να μην διαχέονται fake news, ο διεθνολόγος αναφέρει ότι «από τις πρώτες ημέρες της σεισμικής ακολουθίας, παρά τις επισημάνσεις των ειδικών και τη συνεχή ενημέρωση της κοινής γνώμης για τη διαμορφωθείσα κατάσταση στη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά, δεν είχε γίνει αντιληπτή η επικινδυνότητα της κατάστασης και το μέγεθος των επιπτώσεων από την εκδήλωση ενός πολύ ισχυρού σεισμού στη Σαντορίνη, την Αμοργό και την Ανάφη, για όλο τον ελληνικό λαό».

Προσθέτει δε ότι «παρατηρήθηκε σημαντική μερίδα πολιτών (κυρίως χρήστες των Social Media) να αναφέρει ανακρίβειες, να διασπείρει ψευδείς ειδήσεις και να παραπληροφορεί τον κόσμο σχετικά με την πραγματική κατάσταση και τους κινδύνους από τη σεισμική έξαρση στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης».

Ο κ. Μπαλωμένος ασκεί κριτική σε αντιπολιτευόμενες δυνάμεις αλλά και στην πλειοψηφία των Μέσων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, πως «άλλα ζητήματα είχαν προτεραιότητα (π.χ. η εργαλειοποίηση του ατυχήματος των Τεμπών και η πολιτική του εκμετάλλευση) και ασκήθηκε έμμεση κριτική, στους διαχειριστές της έκτακτης ανάγκης στη Σαντορίνη, ότι η όλη προληπτική διαχείριση έγινε για λόγους αποπροσανατολισμού από την ατζέντα της καθημερινότητας».

Επιπροσθέτως, ο ίδιος αναφέρει ότι «έπειτα από δέκα και πλέον ημέρες συνεχόμενης σεισμικής ακολουθίας στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης, τα φαινόμενα αυτά εξαλείφθηκαν. Όπως γίνεται συνήθως, τα fake news καταρρέουν μπροστά στην αλήθεια. Το ψέμα και η παραπληροφόρηση έχουν κοντά ποδάρια και δεν μπορούν να σταθούν απέναντι στην αλήθεια».

«Όταν δε, μιλάμε για ένα φυσικό φαινόμενο όπου επί ημέρες βρίσκεται σε εξέλιξη, κανένας δεν μπορεί να το αμφισβητήσει όσο κακόπιστος και αν είναι. Επίσης, η συνεχής παροχή έγκυρης και έγκαιρης πληροφόρησης από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και την πολιτεία γενικότερα, συνέβαλε στη διάδοση των αναγκαίων πληροφοριών για την προστασία του πληθυσμού, ώστε να μειωθεί η παραπληροφόρηση και ο κίνδυνος πρόκλησης πανικού, αλλά και να διασφαλιστεί η προστασία και ασφάλειά του».

Κλείνοντας, υπογραμμίζει ότι «η μέριμνα για την ενημέρωση και την προστασία του κοινού συνήθως αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για την ανάπτυξη μιας θετικής σχέσης με το κοινό, την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης με τις Αρχές που διαχειρίζονται τη φυσική καταστροφή και την αποδοχή των αποφάσεών τους και τέλος, την αποδόμηση των fake news».

«Ένας υβριδικός δρών μπορεί να εκμεταλλευτεί τις επιπτώσεις μίας φυσικής καταστροφής»

Ερωτηθείς για τους επιπρόσθετους κινδύνους που υπάρχουν από την εκδήλωση σεισμικών φαινομένων, ο Δρ. Μπαλωμένος τονίζει πως «εξαρτάται από ποια οπτική βλέπει κάποιος το ζήτημα» και προσθέτει ότι «Αν κάποιος είναι επιστήμονας που μελετά τα φυσικά φαινόμενα, αντιμετωπίζει την εν λόγω σεισμική δραστηριότητα ως ένα φαινόμενο που προσφέρεται για μελέτη, ανάλυση και πιθανές προβλέψεις για αντίστοιχα μελλοντικά περιστατικά.»

Συμπληρώνει πως «αν κάποιος είναι στέλεχος της Πολιτικής Προστασίας, προσεγγίζει την εν λόγω σεισμική ακολουθία, ως ένα φυσικό φαινόμενο του οποίου οι επιπτώσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα μέσω της λήψης μέτρων για την προστασία των κατοίκων και την αποφυγή σημαντικών ζημιών στις υποδομές των εν λόγω νησιών».

Τέλος, τονίζει ότι «για κάποιον όμως, που ασχολείται με ζητήματα εθνικής ασφάλειας και άμυνας, η πιθανότητα εκδήλωσης μιας ακραίας φυσικής καταστροφής (π.χ. πολύ μεγάλος σεισμός στη Σαντορίνη με διέγερση του Ηφαιστείου), δύναται να αποτελέσει απειλή για την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια μιας χώρας. Από μια πιθανή αδυναμία άμεσης αντιμετώπισης της κατάστασης που θα προκληθεί από μια ακραία φυσική καταστροφή, υπάρχει το ενδεχόμενο να προκληθεί εσωτερική αποσταθεροποίηση στην εν λόγω χώρα και παράλληλα, το όλο γεγονός να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από κάποιον υβριδικό δρών».

«Ειδικότερα, ένας υβριδικός δρών (π.χ. Τουρκία), μπορεί να εκμεταλλευτεί τις επιπτώσεις μιας φυσικής καταστροφής και τις τρωτότητες που θα προκληθούν στο κράτος που θα πληγεί από αυτή την φυσική καταστροφή (π.χ. αποδιοργάνωση στη λειτουργία του κράτους, ευρύτατες ανθρώπινες, υλικές ή περιβαλλοντικές απώλειες, έλλειψη πόρων για την αντιμετώπιση της καταστροφής κ.λπ.), ώστε να προχωρήσει σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση της πληγείσας χώρας και να απειλήσει ευθέως την εθνική της ασφάλεια και κυριαρχία».

Η σημασία της «ανθεκτικής κοινωνίας»

Στην συνέχεια, ο διεθνολόγος ερωτάται σχετικά με το πως θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι και οι απειλές. Αναφέρει ότι «Βασική προϋπόθεση για την επιβίωση από ένα ακραίο φυσικό φαινόμενο όπως ένας πολύ μεγάλος σεισμός στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης, της Αμοργού και της Ανάφης είναι η ύπαρξη μιας ανθεκτικής κοινωνίας (Community Resilience)».

Ο ίδιος συμπληρώνει ότι μία κοινωνία είναι ανθεκτική «όταν έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει τους κινδύνους και τις απειλές της, να αντιμετωπίζει τις κοινωνικές πιέσεις, να προβλέπει και να μετριάζει το κοινωνικό σοκ από την εκδήλωση κινδύνων, ακραίων φαινομένων ή καταστροφών και κρίσεων, να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες ενός ακραίου φαινομένου ή κρίσης, να ανακάμπτει τάχιστα σε περιόδους εκδήλωσης ακραίων φαινομένων ή κρίσεων και να επανέρχεται στο πρότερο φυσιολογικό της λειτουργικό περιβάλλον».

Τονίζει δε ότι για να εξασφαλιστεί η ανθεκτικότητα της κοινωνίας, «απαιτείται η κινητοποίηση όλου του κράτους, καθώς και η συμμετοχή και συνεισφορά όλων των κοινωνικών και εθνικών δυνάμεων. Επίσης, απαιτείται ο σχεδιασμός ενός ισχυρού μηχανισμού διακυβέρνησης και παρακολούθησης της διαχείρισης της φυσικής καταστροφής ή κρίσης στη βάση της Ολιστικής Προσέγγισης (Whole of Government Approach).

Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται διυπουργικός συντονισμός, που θα αποσαφηνίσει τις λειτουργικές διαδικασίες κάθε κυβερνητικής υπηρεσίας και θα δύναται να αξιοποιήσει το σύνολο των κοινωνικών και εθνικών δυνάμεων (κρατικοί – ιδιωτικοί φορείς, κοινωνικοί φορείς, μη κυβερνητικές οργανώσεις, εθελοντές κ.λπ), ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι επιπτώσεις της εν λόγω φυσικής καταστροφής ή κρίσης».