Ύστατες προσπάθειες στο Κάιρο για εκεχειρία στη Γάζα – «Κλειδί» ο «διάδρομος της Φιλαδελφείας»
Ο «διάδρομος της Φιλαδελφείας» παρουσιάζεται πλέον ως το βασικό σημείο τριβής στις διαπραγματεύσεις για την εφαρμογή εκεχειρίας στη Γάζα. Αλλά ποια είναι η σημασία αυτής της στενής ζώνης που βρίσκεται στα σύνορα ανάμεσα στον παλαιστινιακό θύλακα και την Αίγυπτο, στην οποία το Ισραήλ εννοεί να διατηρήσει στρατιωτική παρουσία πάση θυσία;
Ο διάδρομος χαράχθηκε από τον ισραηλινό στρατό κατά την περίοδο της δεύτερης κατοχής της Λωρίδας της Γάζας (1967-2005). Η ζώνη αυτή περιπολίας προστατεύεται από αγκαθωτά σύρματα και είναι πλάτους τουλάχιστον εκατό μέτρων ή και μεγαλύτερο σε ορισμένα σημεία. Εκτείνεται σε μήκος 14 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων της Αιγύπτου με την Γάζα.
Δεν υπάρχουν πολλές φωτογραφίες από την ζώνη αυτή, που σε ορισμένα σημεία της προστατεύεται από τοίχο. Αλλά είναι γνωστό στους Αιγύπτιους, τους Παλαιστίνιους και τους Ισραηλινούς ότι μεγάλος αριθμός τούνελ υπάρχει στο υπέδαφός της.
Με τον φόβο των διεισδύσεων και του λαθρεμπορίου, η Αίγυπτος και το Ισραήλ υπέγραψαν το 2005 συμφωνία που δίνει το στάτους της ουδέτερης ζώνης στον «διάδρομο της Φιλαδελφείας» στο πλαίσιο της μονομερούς ισραηλινής αποχώρησης από την Λωρίδα της Γάζας τον ίδιο χρόνο.
Η αρχική ιδέα ήταν η διευκόλυνση του ελέγχου της συνοριακής ζώνης. Η ονομασία «διάδρομος της Φιλαδελφείας» προήλθε από τον κώδικα που χρησιμοποιούσε ο ισραηλινός στρατός χωρίς καμία σχέση με το γνωστό σε άλλα σημεία του κόσμου τοπωνύμιο. Αιγύπτιοι και Παλαιστίνιοι ονομάζουν επίσης την ζώνη «διάδρομο του Σαλαντίν».
Τι είναι ο «διάδρομος της Φιλαδελφείας»
Για τη διαμόρφωση του «διαδρόμου της Φιλαδελφείας» απαιτήθηκε η κατεδάφιση μεγάλου αριθμού κατοικιών που ενίσχυσαν την διχοτόμηση της Ράφα σε δύο χωριστές πόλεις (κληρονομιά της βρετανικής κυριαρχίας κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα), σε μία αιγυπτιακή και σε μία παλαιστινιακή πόλη. Το γεγονός προκάλεσε τις επικρίσεις της διεθνούς κοινότητας.
Όταν το Ισραήλ αποχωρεί από την περιοχή τον Σεπτέμβριο 2005, η Αίγυπτος συγκροτεί δύναμη 750 συνοριοφυλάκων για την εποπτεία των συνόρων. Καθώς η ζώνη πρέπει να παραμείνει αποστρατιωτικοποιημένη βάσει της συμφωνίας ειρήνης του 1979 ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Ισραήλ, η δύναμη αυτή έχει ως αποστολή την «καταπολέμηση της τρομοκρατίας», όπως αυτό διατυπώνεται στο κείμενο της συμφωνίας.
Απέναντι, η Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς παρατάσσει την προεδρική φρουρά. Αλλά τον Ιούνιο 2007, η Χαμάς καταλαμβάνει τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας και η συνοριακή ζώνη μετατρέπεται σε αντικείμενο ανησυχιών που συνδέονται με την διακίνηση όπλων που τροφοδοτούν τα οπλοστάσια των τοπικών οργανώσεων.
Στις 15 Αυγούστου, ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε ότι κατέστρεψε περί τα πενήντα τούνελ. Στο παρελθόν, εκατοντάδες τούνελ είχαν σκαφτεί κάτω από την no man’s land και χρησίμευαν σε κάθε είδους διακίνηση, όπλων, αυτοκινήτων, τσιγάρων…
Σύμφωνα με τις διεθνείς οργανώσεις, ένοπλοι μαχητές κυκλοφορούν στα τούνελ αυτά, διακινητές επιτρέπουν επίσης σε πολίτες να περνούν τα σύνορα για διάφορους λόγους, για ιατρικά ραντεβού, γάμους…
Από παλαιστινιακής πλευράς, τα τούνελ αυτά είναι ένας τρόπος για την παράκαμψη του καθολικού αποκλεισμού που έχει επιβάλει το Ισραήλ στον παλαιστινιακό θύλακα μετά την κατάληψη του ελέγχου της Γάζας από την Χαμάς.
Όμως, από το 2013, τα δεδομένα άλλαξαν με την ανάληψη της αιγυπτιακής προεδρίας από τον Αμπντέλ Φάταχ αλ-Σίσι. Το Κάιρο διέταξε την καταστροφή μεγάλου αριθμού τούνελ και κατηγορεί τις παλαιστινιακές οργανώσεις ότι χρησιμοποιούν τα τούνελ για την μεταφορά όπλων και μαχητών στο γειτονικό Σινά.
Τι ζητά το Ισραήλ
Από την έναρξη του πολέμου στην Γάζα τον Οκτώβριο 2023, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου επαναλαμβάνει ότι ο ισραηλινός στρατός θα πρέπει να έχει τον έλεγχο της στρατηγικής αυτής ζώνης.
Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν αναπτυχθεί εκεί αφού εισέβαλαν στην Ράφα, την τελευταία πόλη της Γάζας στην μεθόριο με την Αίγυπτο.
Χθες το βράδυ ο Νετανιάχου το επανέλαβε. Το Ισραήλ δεν θα δεχθεί συμφωνία εκεχειρίας στην Γάζα «χωρίς έλεγχο του διαδρόμου της Φιλαδελφείας, για να εμποδισθεί ο επανεξοπλισμός της Χαμάς, ο οποίος θα της επέτρεπε να επαναλάβει τις φρικαλεότητες της 7ης Οκτωβρίου», όπως ανακοίνωσε το γραφείο του. «Οι πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες το Ισραήλ αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο της ανάπτυξης διεθνούς δύναμης στον διάδρομο της Φιλαδελφείας είναι εσφαλμένες».
Αλλά από την απέναντι πλευρά, η άρνηση είναι κατηγορηματική: για την Αίγυπτο, η παρουσία ισραηλινών δυνάμεων στον διάδρομο της Φιλαδελφείας θα συνιστούσε «απειλή παραβίασης της συμφωνίας ειρήνης» ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Ισραήλ του 1979 υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, απειλεί συνεχώς ο κρατικός εκπρόσωπος Ντιαα Ρασουάν.
Το θέμα είναι τόσο ευαίσθητο που το Κάιρο απείλησε να θέσει εν αμφιβόλω την ίδια την συμφωνία, την πρώτη ειρηνευτική συμφωνία που συνομολογήθηκε ανάμεσα στο Ισραήλ και μία αραβική χώρα.
Αυτήν την εβδομάδα, αιγύπτιος κυβερνητικός αξιωματούχος ζήτησε «πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τον διάδρομο της Φιλαδελφείας και από τον συνοριακό σταθμό της Ράφα», το μοναδικό πέρασμα προς τον έξω κόσμο που δεν βρισκόταν υπό ισραηλινό έλεγχο μέχρι τον Μάιο.
