Οι τεχνολογικοί κολοσσοί που επιβάλει η ΕΕ να είναι πιο «ανοικτοί»
Το σύνολο σχεδόν των μεγάλων «ονομάτων» της παγκόσμιας αγοράς ψηφιακών τεχνολογιών περιλαμβάνει η λίστα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις εταιρείες που χαρακτηρίζονται ως «ρυθμιστές πρόσβασης» (gatekeepers) σύμφωνα με τα κριτήρια που θεσπίζονται από την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act – DMA). Μίας πράξης που έχει ως στόχο να περιοριστεί η τεράστια ισχύς που έχουν αποκτήσει οι μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες.
Η σχετική λίστα ανακοινώθηκε πριν από μερικές μέρες και περιλαμβάνει 6 ονόματα: την Alphabet (σ.σ. η μητρική εταιρεία της Google), την Amazon, την Apple, την ByteDance (σ.σ. ο δημιουργός του TikTok), τη Meta (Facebook, Instagram) και τη Microsoft. Η ΕΕ εξέτασε το ενδεχόμενο να συμπεριλάβει και τη Samsung αλλά τελικώς αποφάσισε να μην το κάνει, χωρίς να αποκλείεται να μπει και η κορεατική εταιρεία στη σχετική λίστα, η οποία θα αναθεωρείται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Σύμφωνα με το DMA, το οποίο ξεκίνησε να εφαρμόζεται τον περασμένο Μάιο, ως gatekeepers ορίζονται «οι ψηφιακές πλατφόρμες που αποτελούν σημαντική πύλη μεταξύ επιχειρηματικών χρηστών και καταναλωτών, η θέση των οποίων τους παρέχει δυνητικά την εξουσία να ενεργούν ως ιδιωτικοί θεσπιστές κανόνων και να προκαλούν κατ’ αυτόν τον τρόπο σημεία συμφόρησης στην ψηφιακή οικονομία». Και γι’ αυτό το λόγο, σύμφωνα με την ΕΕ, η πράξη για τις ψηφιακές αγορές ορίζει μια σειρά υποχρεώσεων που οι ρυθμιστές της πρόσβασης θα πρέπει να τηρούν, απαγορεύοντάς τους, μεταξύ άλλων, να επιδίδονται σε ορισμένες συμπεριφορές».
Σε πρακτικό επίπεδο, η ΕΕ επιδιώκει να υποχρεώσει τις μεγάλες «πλατφόρμες» να είναι περισσότερο ανοικτές και μικρότεροι «παίκτες» να μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Για παράδειγμα, να μην είναι απαραίτητο ένας χρήστης iPhone να «κατεβάζει» μία εφαρμογή από το App Store της Apple αλλά να μπορεί να το κάνει και από άλλα αντίστοιχα marketplaces εφαρμογών. Ή να υποχρεώσει το WhatsApp της Meta να λαμβάνει μηνύματα από άλλες εφαρμογές, όπως το Viber ή το Signal. Ή ακόμη και να εμποδίσει την Amazon, την Apple και την Google να προτιμούν τις δικές τους εφαρμογές και υπηρεσίες.
Σύμφωνα με την ΕΕ, υπάρχουν διάφορες πρακτικές των ρυθμιστών της πρόσβασης που συνιστούν δυνητικό φραγμό για τον ανταγωνισμό, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της καινοτομίας, τον υποβιβασμό της ποιότητας και την αύξηση των τιμών. Στις πρακτικές αυτές συγκαταλέγονται η ευνοϊκή μεταχείριση των δικών τους υπηρεσιών ή η παρεμπόδιση των επιχειρηματικών χρηστών των υπηρεσιών τους να προσεγγίσουν τους καταναλωτές.
Τα επόμενα βήματα
Οι 6 εταιρείες της λίστας έχουν στη διάθεση τους 6 μήνες προκειμένου να συμμορφωθούν με τις οδηγίες του DMA και ουσιαστικά να κάνουν πιο «ανοικτές» συγκεκριμένες υπηρεσίες και πλατφόρμες. Δηλαδή, δεν χρειάζεται να συμμορφωθούν για το σύνολο των εφαρμογών και λύσεων που έχουν αλλά μόνο για εκείνες που η ΕΕ θεωρεί ότι έχουν εξαιρετικά ισχυρή θέση στην αγορά.
Η ΕΕ χαρακτηρίζεται αυτές τις πλατφόρμες, εφαρμογές και υπηρεσίες ως core platform services. Σε αυτές περιλαμβάνονται μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως είναι το TikTok (ByteDance), το Facebook και το Instagram (Meta) και το LinkedIn (Microsoft).
Στην κατηγορία των εφαρμογών επικοινωνίας (messaging) περιλαμβάνονται το WhatsApp και το Messenger με τη Meta να καλείται πλέον να «ανοίξει» την πλατφόρμα της και στις δύο υπηρεσίες ώστε να υπάρχει αλληλεπίδραση και με άλλες εφαρμογές επικοινωνίας.
Στο χώρο της online διαφήμισης, η λίστα περιλαμβάνει το Google Ads, την Amazon και τη Meta, ενώ σε εκείνο του διαμοιρασμού video το YouTube. Προφανώς στην περίπτωση της αναζήτησης υπάρχει το Google Search και στην κατηγορία των browsers το Chrome και το Safari της Apple. Στα λειτουργικά συστήματα έχουμε το Google Android, το iOS της Apple και τα Windows της Microsoft.
Μία ενδιαφέρουσα -και πολυπληθής- κατηγορία είναι αυτή των πλατφορμών διαμεσολάβης (intermediation). Στη σχετική λίστα περιλαμβάνονται το Google Maps, το Google Play, το Google Shopping, το Amazon Markeplace, το App Store της Apple και το Meta Marketplace.
Πάντως, στη λίστα δεν συμπεριλήφθησαν το Gmail, το Outlook και ο Samsung Internet Browser με την ΕΕ να εκτιμά ότι οι απαντήσεις που έλαβαν από Alphabet, Microsoft και Samsung αντίστοιχα ήταν ικανοποιητικές όσον αφορά το επίπεδο που είναι ανοικτές σε «τρίτους». Από την άλλη, η ΕΕ ξεκινήσει να εξετάζει άλλες εφαρμογές και πλατφόρμες όπως είναι ο Microsoft Edge, το Microsoft Bing και το Microsoft Advertising αλλά και το iMessage και το iPadOS της Apple.
Είναι προφανές ότι αν οι «ρυθμιστές πρόσβασης» συμμορφωθούν πλήρως, τότε υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για πολλές εταιρίες της παγκόσμιας αγοράς και θα υπάρξει πολύ μεγαλύτερος ανταγωνισμός. Το ερώτημα αν σε τι βαθμό θα συμμορφωθούν οι εν λόγω κολοσσοί και κατά πόσον θα υπάρξει πραγματική ενίσχυση του ανταγωνισμού ώστε να περιοριστεί η απόλυτη κυριαρχία που υπάρχει σε ορισμένες αγορές από συγκεκριμένες εταιρείες που έχει οδηγήσει σε πολλά παράπονα και καταγγελίες για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.
