Ποιες υποδομές θα μπορούσαν να είναι ο επόμενος στόχος -και πώς να τις προστατεύσουν- είναι το ερώτημα που κυριαρχεί στην ΕΕ μετά τις διαρροές στους αγωγούς φυσικού αερίου.
Οι υποθαλάσσιες εκρήξεις που προκάλεσαν διαρροές στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2 ήλθαν να ανοίξουν νέο κεφάλαιο στον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος έχει εισέλθει σε εξαιρετικά κρίσιμη καμπή -με τη Ρωσία να προχωρά στην προσάρτηση κατεχόμενων εδαφών την ίδια ακριβώς στιγμή που δέχεται ήττες επί του πεδίου, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο απρόβλεπτες τις επόμενες κινήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν.
«Το σαμποτάζ στους αγωγούς Nord Stream συνιστά απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση» δήλωσε το Σάββατο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, προαναγγέλλοντας ότι η ασφάλεια των κρίσιμων υποδομών της ΕΕ πρόκειται να τεθεί επί τάπητος από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων των «27» κατά την άτυπη Σύνοδο Κορυφής της 7ης Οκτωβρίου στην Πράγα.
«Είμαστε αποφασισμένοι να διασφαλίσουμε τις κρίσιμες υποδομές μας», υπογραμμίζει ο Σαρλ Μισέλ στον απόηχο της δολιοφθοράς για την οποία οι δυτικές κυβερνήσεις και το ΝΑΤΟ «δείχνουν» τη Ρωσία, χωρίς να την κατηγορούν ευθέως, και εκείνη από πλευράς της αντικρούει με κατηγορίες περί ευθύνης των «Αγγλοσαξόνων».
Για «πράξη διεθνούς τρομοκρατίας από εκείνους που ωφελούνται από την καταστροφή της πανευρωπαϊκής ενεργειακής υποδομής» μιλά ο ίδιος Βλαντιμίρ Πούτιν.
Την ίδια στιγμή, ο πρώην επικεφαλής της CIA, Τζον Μπρέναν, δηλώνει πως η Μόσχα έχει την τεχνογνωσία και επιχειρησιακή ικανότητα να «χτυπήσει» υποθαλάσσια και να προκαλέσει αυτού του είδους τη καταστροφή, και σημειώνει μιλώντας στο CNNi πως ο Πούτιν πιθανότατα προσπαθεί να στείλει ένα μήνυμα:
«Είναι ένα μήνυμα προς την Ευρώπη ότι η Ρωσία μπορεί να φτάσει πέρα από τα σύνορα της Ουκρανίας. Συνεπώς, ποιος ξέρει τι μπορεί να σχεδιάζει στη συνέχεια».
Και αν αυτό ήταν το μήνυμα, τότε ελήφθη.
Εντούτοις, η προστασία μίας αναρίθμητης σειράς πιθανών στόχων επί ευρωπαϊκού εδάφους αποτελεί ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, όπως έρχεται να υπογραμμίσει σε ανάλυσή του το Politico.
Επί μήνες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στηρίζουν με στρατιωτικό οπλισμό την Ουκρανία, ενώ δεσμεύονται να ενισχύσουν τη δική τους άμυνα. Όμως, το σαμποτάζ στους αγωγούς Nord Stream ήλθε να υπενθυμίσει στους Ευρωπαίους ότι η απειλή έχει έρθει πιο κοντά, μέσα σε ένα ομιχλώδες περιβάλλον «υβριδικών» επιθέσεων που δυνητικά μπορεί να στοχεύσουν σχεδόν τα πάντα -από ενεργειακά συστήματα μέχρι καλώδια Διαδικτύου, χρηματοπιστωτικές αγορές και συστήματα ύδρευσης.
Ανάλογες επιθέσεις βρίσκονται στη γκρίζα ζώνη μεταξύ πολέμου και ειρήνης -κρυμμένες πίσω από την άρνηση υπαιτιότητας και ενάντια σε στόχους που δεν πυροδοτούν πάντα αυτόματα μια στρατιωτική απάντηση, σημειώνει χαρακτηριστικά το Politico.
Αυτό ακριβώς συνέβη με τις πρόσφατες εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream που συνδέουν τη Ρωσία με την Ευρώπη. Ορισμένες από τις υποδομές ανήκουν από κοινού σε Ρωσία και Ευρώπη, και οι επιθέσεις σημειώθηκαν στις ασαφείς «αποκλειστικές οικονομικές ζώνες» στα ανοικτά των ακτών της Δανίας και της Σουηδίας.
Η «μπερδεμένη» ευθύνη καθιστά δύσκολο να υπάρξει μία συγκεκριμένη αντίδραση -για αυτό το περιστατικό ή για άλλα.
Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, πιθανές επιλογές που βρίσκονται στο τραπέζι είναι: Αυξημένη επιτήρηση, πιο ορατές περιπολίτες, διασφάλιση ότι τα συστήματα έχουν αντίγραφα ασφαλείας και καλύτερα συντονισμένες αποκρίσεις. Η Νορβηγία, η Δανία και η Φινλανδία έχουν ήδη λάβει μερικά από αυτά τα βήματα.
Η ικανότητα ταχείας αναβάθμισης των σημερινών αμυντικών σχεδίων θα μπορούσε να καταδείξει εάν η Ευρώπη είναι πλήρως προετοιμασμένη για μια άλλη, πιο σοβαρή, επίθεση. Και το διακύβευμα πλέον μόνο αυξάνεται, καθώς ο χειμώνας πλησιάζει, γεγονός που καθιστά βασικές υποδομές όπως η θέρμανση και ο ηλεκτρισμός ακόμη πιο σημαντικές.
Η πρόκληση είναι μεγάλη τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και το ΝΑΤΟ δεδομένου ότι οι υβριδικές επιθέσεις έχουν ακριβώς στόχο να χτυπήσουν αντιπάλους χωρίς απαραίτητα να πυροδοτήσουν μία πλήρους κλίμακας σύγκρουση και χωρίς να αποκαλυφθούν οι ένοχοι -ή να μπορεί να επιβεβαιωθεί η εμπλοκή τους.
Όσον φορά το ΝΑΤΟ, υψηλόβαθμος διπλωμάτης από χώρα της ανατολικής Ευρώπης υπογραμμίζει ότι η δολιοφθορά στους αγωγούς Nord Stream καταδεικνύει την ανάγκη να συνεχίσει η Συμμαχία «να αναπτύσσει την άμυνά της σε όλες τις εκφάνσεις και σε όλους τους τομείς ευθύνης».
Ενώ οι έρευνες για τις διαρροές συνεχίζονται, οι βόρειες χώρες έχουν ήδη αρχίσει να ενισχύουν τα μέτρα ασφαλείας. Η Νορβηγία αναπτύσσει το στρατό της για την προστασία των εγκαταστάσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ η συνοριακή φρουρά της Φινλανδίας ενίσχυσε την παρακολούθηση της θαλάσσιας κυκλοφορίας και των υποδομών. Η Δανία κινήθηκε επίσης για να ενισχύσει την προστασία γύρω από τα δίκτυα και τις υποδομές ενέργειας.
Αν και πολλές κυβερνήσεις «φρέναραν» από το να κατηγορήσουν επισήμως τη Ρωσία για το σαμποτάζ, το ΝΑΤΟ προειδοποίησε το Κρεμλίνο την Πέμπτη έναντι της χρήσης υβριδικών τακτικών, αναφέροντας πως «οποιαδήποτε σκόπιμη επίθεση κατά των ζωτικών υποδομών των Συμμάχων θα αντιμετωπιστεί με ενωμένη και αποφασιστική απάντηση».
Η προειδοποίηση ήταν μεν σαφής, όμως η μορφή αντίδρασης δεν είναι δεδομένη.
Ειδικά για το σαμποτάζ στη Βαλτική, ειδικοί επισημαίνουν ότι πρόκειται για πράξη σχεδιασμένη να προκαλέσει αβεβαιότητα και να διχάσει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ για το πώς να αντιδράσουν.
«Πρόκειται για εξαιρετικά περίπλοκα ζητήματα για το ΝΑΤΟ γιατί δεν είναι καιρός ειρήνης, αλλά δεν είναι και πόλεμος, υπό την έννοια ότι απαραίτητα ενεργοποιείται το Άρθρο 5», αναφέρει ο Κρίστιαν Κρίστενσεν, ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο Στρατιωτικών Μελετών του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, αναφερόμενος στον Άρθρο που συνιστά ακρογωνιαίο λίθο της συλλογικής άμυνας.
Ταυτόχρονα, η δυνατότητα του ΝΑΤΟ να εμποδίσει πλήρως τη Ρωσία από το να επιτεθεί σε υποδομές είναι περιορισμένη. «Δεν μπορούν να μπουν φρυροί σε κάθε χιλιόμετρα υποθαλάσσιου καλωδίου» σημειώνει ο Σάρλι Σαλόνιους-Πάστερνακ, κορυφαίος ερευνητής στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων.
