Η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου σε συνδυασμό με τον υπαρκτό πλέον κίνδυνο να κλείσουν οι στρόφιγγες από τη Ρωσία, έχουν επιτείνει την ανησυχία ότι η Ευρώπη μέσα στον χειμώνα θα αντιμετωπίσει όχι μόνο υψηλότατες τιμές, αλλά και ενδεχόμενες ελλείψεις.
Την ίδια στιγμή, οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν ψηλά, με τις χώρες του ΟΠΕΚ+ να περιορίζουν την παραγωγή, προκειμένου να διατηρήσουν τα κέρδη τους ενόψει και της διαφαινόμενης ύφεσης.
Παράλληλα, τα έργα της πράσινης μετάβασης μπορεί να επιταχύνονται, χρειάζεται όμως αρκετός χρόνος μέχρι να φέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα – κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί φέτος το χειμώνα.
Έτσι, υπό αυτό το πρίσμα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ήδη ανακοινώσει μια σειρά από μέτρα για την ανάσχεση των συνεπειών της κρίσης, στοχεύοντας –τουλάχιστον σε αυτή τη φάση – στη μείωση της κατανάλωσης αλλά και στην επιδότηση των καταναλωτών. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η γενναιόδωρη επιδότηση που έχει ήδη εφαρμόσει η Ελλάδα ως προς τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ παράλληλα, από το βήμα της ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε και επιδότηση του πετρελαίου θέρμανσης στην αντλία. Μέτρα αναμένονται και για το φυσικό αέριο, όμως σε αυτό το μέτωπο το τοπίο δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει.
Αντίστοιχα, πρωτοβουλίες ανέλαβε πρόσφατα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιδιώκοντας να δώσει μια ενιαία γραμμή στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Συγκεκριμένα, το πρώτο μέτρο που προτείνει η Επιτροπή για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών είναι η μείωση της ζήτησης. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και να επιτύχει μια συνολική ηρεμιστική επίδραση στην αγορά.
Με στόχο τις ακριβότερες ώρες κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, όταν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με αέριο έχει σημαντικό αντίκτυπο στην τιμή, η Επιτροπή προτείνει την υποχρεωτική μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τουλάχιστον 5% κατά τις επιλεγμένες ώρες αιχμής.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσδιορίσουν το 10% των ωρών με την υψηλότερη αναμενόμενη τιμή και να μειώσουν τη ζήτηση κατά τις ώρες αιχμής. Η Επιτροπή προτείνει επίσης στα κράτη μέλη να επιδιώξουν να μειώσουν τη συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τουλάχιστον 10% έως τις 31 Μαρτίου 2023.
Η Επιτροπή εκτιμά ότι η μείωση της ζήτησης σε περιόδους αιχμής θα οδηγούσε σε μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 1,2 bcm κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης αποτελεί επίσης βασικό μέρος της εκπλήρωσης των δεσμεύσεών μας για το κλίμα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει ένα προσωρινό ανώτατο όριο εσόδων για τους «υποοριακούς» παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, συγκεκριμένα τεχνολογίες με χαμηλότερο κόστος, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η πυρηνική ενέργεια και ο λιγνίτης, οι οποίες παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια στο δίκτυο με κόστος χαμηλότερο από το επίπεδο τιμών που ορίζεται από τους πιο ακριβούς παραγωγούς.
Αυτοί οι «υποπεριθωριακοί» παραγωγοί έχουν εξαιρετικά έσοδα, με σχετικά σταθερό λειτουργικό κόστος, καθώς οι ακριβοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου έχουν αυξήσει τη χονδρική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας που λαμβάνουν. Η Επιτροπή προτείνει να καθοριστεί το ανώτατο όριο των υποοριακών εσόδων στα 180 ευρώ/MWh.
Αυτό θα επιτρέψει στους παραγωγούς να καλύψουν το επενδυτικό και λειτουργικό τους κόστος χωρίς να μειώσουν τις επενδύσεις σε νέες δυναμικότητες σύμφωνα με τους στόχους μας για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030 και το 2050, επισημαίνει η Επιτροπή.
Τα έσοδα πάνω από το ανώτατο όριο θα εισπράττονται από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και θα χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τους καταναλωτές ενέργειας να μειώσουν τους λογαριασμούς τους. Επιπλέον, τα κράτη-μέλη που εμπορεύονται ηλεκτρική ενέργεια ενθαρρύνονται, σε πνεύμα αλληλεγγύης, να συνάψουν διμερείς συμφωνίες για να μοιραστούν μέρος των υποοριακών εσόδων που εισπράττει το κράτος παραγωγής προς όφελος των τελικών χρηστών στο κράτος μέλος με χαμηλή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι συμφωνίες αυτές θα συναφθούν έως την 1η Δεκεμβρίου 2022 όταν οι καθαρές εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας ενός κράτους μέλους από γειτονική χώρα είναι τουλάχιστον 100%.
Τρίτον, η Επιτροπή προτείνει μια προσωρινή συνεισφορά αλληλεγγύης για τα πλεονάζοντα κέρδη που προκύπτουν από δραστηριότητες στους τομείς του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, του άνθρακα και των διυλιστηρίων.
Θα εισπράττεται από τα κράτη μέλη για κέρδη του 2022, τα οποία έχουν αυξηθεί πάνω από 20%, σε σχέση με τα μέσα κέρδη των προηγούμενων τριών ετών. Τα έσοδα θα εισπράττονται από τα κράτη μέλη και θα ανακατευθύνονται σε καταναλωτές ενέργειας, ιδίως σε ευάλωτα νοικοκυριά, εταιρείες που έχουν πληγεί σοβαρά και βιομηχανίες έντασης ενέργειας.
Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να χρηματοδοτούν διασυνοριακά έργα σύμφωνα με τους στόχους REPowerEU ή να χρησιμοποιούν μέρος των εσόδων για την κοινή χρηματοδότηση και για μέτρα για την προστασία της απασχόλησης ή την προώθηση των επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση.
