Ο βαθμός παρέμβασης της Εκκλησίας της Κύπρου στην Παιδεία, η στάση της έναντι του Κυπριακού αλλά και του άξονα Δύσης- Ρωσίας κρίνονται στις εκλογές της 18ης Δεκεμβρίου.
Σύμφωνα με το δίκτυο της Deutsche Welle, σαράντα συν μία μέρες από τον θάνατο του αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου Β’, την αρχιεπισκοπία των ορθοδόξων χριστιανών του νησιού, διεκδικούν στις 18 Δεκεμβρίου έξι ιεράρχες. Πρόκειται για τον τοποτηρητή του αρχιεπισκοπικού θρόνου μητροπολίτη Πάφου Γεώργιο, τον μητροπολίτη Κυρηνείας Χρυσόστομο, τον μητροπολίτη Λεμεσού Αθανάσιο, τον μητροπολίτη Μόρφου Νεόφυτο, τον μητροπολίτη Κωνστάντιας-Αμμοχώστου Βασίλειο, και τον μητροπολίτη Ταμασού και Ορεινής Ησαΐα. Στις κάλπες της 18ης Δεκεμβρίου έχουν δικαίωμα να προσέλθουν περίπου 550.000 Ελληνοκύπριοι χριστιανοί ορθόδοξοι, με βάση εκλογικούς καταλόγους που διαμορφώθηκαν από την Ιερά Αρχιεπισκοπή με τη συνδρομή του Υπουργείου Εσωτερικών.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες μέρες, το ενδιαφέρον του κοινού για τις αρχιεπισκοπικές εκλογές κυμαίνεται στο 40% των ερωτηθέντων. Οι εκτιμήσεις για προσέλευση στις κάλπες δεν ξεπερνούν σε αριθμό τους 40.000 ψηφοφόρους, η κατανομή των οποίων ανά μητροπολιτική περιφέρεια αναμένεται να κρίνει την κούρσα διαδοχής. Συγκεκριμένα, στο τριπρόσωπο (όπως αποκαλούνται οι τρεις ιεράρχες που θα διεκδικήσουν τον θρόνο στην Ιερά Σύνοδο μετά τη λαϊκή ψήφο) βέβαιος για εκλογή με ποσοστά περί το 30% προβάλλει ο θητεύσας στο Άγιον Όρος 63χρονος Λεμεσού Αθανάσιος. Τη δεύτερη θέση διεκδικούν με ποσοστά περί το 15% ο 51χρονος με σπουδές στη Ρωσία, Ταμασού Ησαΐας, και ο τοποτηρητής του θρόνου με συχνές παρεμβάσεις σε θέματα Παιδείας, κυπριακού και μετανάστευσης, 73χρονος Πάφου Γεώργιος.
Τέταρτος στην πρόθεση ψήφου με ποσοστά περί το 12% είναι ο 74χρονος Κωνσταντίας Βασίλειος με θητεία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ σταθερό ποσοστό περί το 10% λαμβάνει και ο 60χρονος Μόρφου Νεόφυτος, ο οποίος διατηρεί ένα υπερσυντηρητικό προφίλ (με λόγο κατά των ομοφυλοφίλων) με βιντεοσκοπημένες ομιλίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεδομένης της αδυναμίας να εκτιμηθεί ο βαθμός συμμετοχής στις κάλπες, κάθε στατιστική πρόβλεψη του αποτελέσματος των αρχιεπισκοπικών εκλογών της 18ης Δεκεμβρίου χαρακτηρίζεται από ρευστότητα, η οποία επιτείνεται από τις διεργασίες εντός της Ιεράς Συνόδου μετά την εκλογή του τριπρόσωπου.
Με φόντο το ουκρανικό αυτοκέφαλο
Καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας κεντρικό θέμα στη δημόσια συζήτηση αποτέλεσε το κατά πόσον η εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου μπορεί να διαφοροποιήσει τη στάση της Κυπριακής Εκκλησίας στο ζήτημα του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Όπως είναι γνωστό, η Εκκλησία της Κύπρου είναι μία από τις τέσσερις που αναγνώρισε το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Νοέμβριο του 2020, με τα τότε διαφωνούντα μέλη της Ιεράς Συνόδου να είναι οι δύο σημερινοί βασικοί διεκδικητές του αρχιεπισκοπικού θρόνου.
Τόσο ο Αθανάσιος όσο και ο Ησαΐας έχουν στο ενεργητικό της επισκοπείας τους, στις μητροπολιτικές περιφέρειές τους, δράσεις έντονου ρωσικού χαρακτήρα με πιο ενδεικτικές τον ρωσικής αρχιτεκτονικής ναό στο προαύλιο της Μητρόπολης Ταμασού σε αγροτική κοινότητα στα δυτικά της Λευκωσίας, και τη φιλοξενία έκθεσης το 2019 στο αρχονταρίκι της Μητρόπολης Λεμεσού με διοργανώτρια την “αντιπροσωπεία” της ρωσικής Κριμαίας στην Κύπρο υπό τον τίτλο “Τα Ιερά Κειμήλια της Κριμαίας”, δηλαδή με κλεμμένα από την Ουκρανία χριστιανικά κειμήλια. Ωστόσο η θετική στάση των δύο ιεραρχών έναντι της Ρωσίας δεν υπήρξε ποτέ ρητή και είτε διαψεύδεται είτε δικαιολογείται από τα επιτελεία τους. Μάλιστα τις τελευταίες μέρες και οι δύο υποχρεώθηκαν να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους σε σχέση με το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας, με τον μεν Ταμασού Ησαΐα να δεσμεύεται δημόσια ότι εάν εκλεγεί δεν θα επαναφέρει στην Ιερά Σύνοδο το ζήτημα, και τον Λεμεσού Αθανάσιο να ξεκαθαρίζει ότι αποδέχεται την απόφαση της Ιεράς Συνόδου, καταδικάζοντας ταυτόχρονα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Το προφίλ των διεκδικητών
Στη σχέση τους με την Ρωσία και τη στάση τους στο ζήτημα του αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Εκκλησίας εξαντλούνται πάντως οι ομοιότητες των δύο. Ο Αθανάσιος διεκδικεί τον τίτλο του εκφραστή μίας επιστροφής στις πνευματικές παραδόσεις του δόγματος και ο Ησαΐας εκφράζει και λόγω ηλικίας τη σύγχρονη εκδοχή του Κύπριου ιεράρχη, του ιερωμένου που προέρχεται από την κοινότητα και παραμένει μέλος της. Αμφότεροι διακρίνονται περισσότερο για τις κοινωφελείς παρεμβάσεις τους σε κοινοτικό επίπεδο παρά για τον πολιτικό λόγο που αρθρώνουν.
Αντίθετα, ο επικρατέστερος τρίτος Πάφου Γεώργιος διακρίνεται συχνά για την έκφραση πολιτικού λόγου τοποθετημένου μάλλον στον χώρο της ακροδεξιάς. Ο Γεώργιος εκφράζει επίσης την αντίθεσή του στα αγιορείτικα ήθη που συνοδεύουν τη δράση του Αθανάσιου. Ιεράρχης στον κλειστό κύκλο επιρροής του μακαριστού Χρυσοστόμου Β’, ο Γεώργιος διεκδικεί την κληρονομιά του Χρυσοστόμου, θεωρώντας ότι μπορεί να επαναλάβει τον θρίαμβο του μέντορά του το 2006, όταν ο Χρυσόστομος, αν και κατετάγη τρίτος στη λαϊκή ψήφο, εκλέχτηκε αρχιεπίσκοπος εξασφαλίζοντας προηγουμένως τη στήριξη του δεύτερου στην λαϊκή ψήφο, νυν μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρου. Πρωτεύσας το 2006 ήταν ο Λεμεσού Αθανάσιος, για την αποτροπή εκλογής του οποίου συνασπίστηκαν αργότερα ο δεύτερος Κύκκου Νικηφόρος με τον τρίτο Πάφου Χρυσόστομο για την εκλογή του τελευταίου στο αρχιεπισκοπικό αξίωμα.
Από τους σημερινούς διεκδικητές του θρόνου, το 2006 και ο Γεώργιος και ο Βασίλειος είχαν στηρίξει τον Χρυσόστομο, όπως είχε πράξει και ο Μόρφου Νεόφυτος. Όπως οι Ησαΐας και Αθανάσιος μοιράζονται κοινά αισθήματα έναντι της Ρωσίας, αλλά διαφέρουν στην άσκηση των μητροπολιτικών καθηκόντων τους, οι Γεώργιος και Βασίλειος μοιράζονται κοινή στάση έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά διαφέρουν στην αντίληψή τους για την εκπλήρωση του ρόλου της Εκκλησίας. Ο μεν Γεώργιος έχει καταγράψει πολλές φορές την αντίθεσή του στη διευθέτηση του Κυπριακού με λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Επιπλέον, ως πρώην εκπαιδευτικός, καθηγητής Μέσης του μαθήματος της Χημείας, ο Γεώργιος θεωρεί αυτονόητες τις παρεμβάσεις της Εκκλησίας σε θέματα Παιδείας, ενώ τελευταίως εκφράζει και θέσεις για τις αφίξεις προσφύγων στο νησί. Πιο μετριοπαθής αξιολογείται ο Κωνσταντίας Βασίλειος, ο οποίος συνδέεται με το Οικουμενικό Πατριαρχείο καθώς υπηρέτησε ως ιερέας στην ενορία της Γενευής.
