Την ανάγκη να διασφαλιστεί νομικά η βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, συστήνει μεταξύ άλλων, για την Ελλάδα, η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου το 2022, που δόθηκε σήμερα, Τετάρτη, στη δημοσιότητα.
Η φετινή έκθεση της Επιτροπής για το Κράτος Δδικαίου περιέχει για πρώτη φορά ειδικές συστάσεις που απευθύνονται σε κάθε κράτος μέλος, οι οποίες στοχεύουν να ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να προωθήσουν τρέχουσες ή σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις και να εντοπίσουν πού απαιτούνται βελτιώσεις.
Ειδικότερα, στις συστάσεις της για την ενίσχυση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, η Επιτροπή επισημαίνει τα εξής:
• Να αντιμετωπιστεί η ανάγκη εμπλοκής της δικαστικής εξουσίας στον διορισμό προέδρου και αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τους διορισμούς δικαστών.
• Να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και συστηματική επαλήθευση της ακρίβειας των γνωστοποιήσεων περιουσιακών στοιχείων που υποβάλλονται από κάθε είδους δημόσιους λειτουργούς.
• Να αυξηθούν οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ισχυρού ιστορικού διώξεων και τελεσίδικων αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς.
• Να θεσπιστούν νομοθετικές και άλλες διασφαλίσεις για τη βελτίωση της σωματικής ασφάλειας και του εργασιακού περιβάλλοντος των δημοσιογράφων, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεννόησης που εγκρίθηκε πρόσφατα και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
• Να διασφαλιστεί ότι οι απαιτήσεις εγγραφής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι αναλογικές προκειμένου να διατηρηθεί ένα ανοιχτό πλαίσιο για τη λειτουργία τους.
Ειδικότερα, η έκθεση της Επιτροπής εξετάζει τις εξελίξεις στο κράτος δικαίου στα κράτη-μέλη της ΕΕ, σε τέσσερις βασικούς τομείς: δικαιοσύνη, καταπολέμηση της διαφθοράς, πολυφωνία και ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και άλλα θεσμικά ζητήματα που συνδέονται με τους ελέγχους και τις ισορροπίες.
Ελευθερία των ΜΜΕ
Σε ό,τι αφορά την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων, η έκθεση της Επιτροπής επισημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει ορισμένα μέτρα για την ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης.
«Οι νομικές διασφαλίσεις για τη διασφάλιση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης συνίστανται στον Νόμο 4779/2021137 που ορίζει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών πολυμέσων πρέπει να εγγράφονται στο Μητρώο Επιχειρήσεων του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης.
Ένας νόμος που εγκρίθηκε πρόσφατα περιλαμβάνει υποχρεώσεις για τις εφημερίδες να αναφέρουν ρητά την ιδιοκτησιακή δομή και τους νόμιμους εκπροσώπους. Η νομοθεσία για τα μέσα ενημέρωσης περιλαμβάνει διασφαλίσεις για την αποτροπή υψηλού βαθμού οριζόντιας συγκέντρωσης στον τομέα των μέσων ενημέρωσης. Το Media Pluralism Monitor (MPM 2022) υποδεικνύει έναν μεσαίο κίνδυνο για τη συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης», αναφέρεται συγκεκριμένα.
Εξάλλου, η έκθεση της Επιτροπής εγείρει ορισμένες ανησυχίες για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης. «Η έλλειψη διαφάνειας στην κατανομή των κρατικών επιχορηγήσεων στα μέσα ενημέρωσης επισημάνθηκε τόσο από την διερευνητική αποστολή Freedom Freedom Rapid Response (MFRR) στην Ελλάδα όσο και από το Media Pluralism Monitor 2022 (MPM 2022), επισημαίνοντας ιδίως τη μη διαφανή κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης για μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την υγεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19», αναφέρει συγκεκριμένα η έκθεση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση της δημόσιας σύμβασης σχετικά με τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για τη διανομή των κεφαλαίων και το ποσό που έλαβαν τα διάφορα μέσα ενημέρωσης δεν έχουν αποκαλυφθεί πλήρως.
Επιπλέον, η έκθεση της Επιτροπής εκφράζει ανησυχίες σχετικά με πιθανή πολιτική επιρροή στο διορισμό των μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΕΡΤ.
Όσον αφορά την προστασία των δημοσιογράφων, η έκθεση επισημαίνει ότι «οι επιθέσεις και οι απειλές κατά δημοσιογράφων συνεχίζονται και το επαγγελματικό περιβάλλον των δημοσιογράφων έχει επιδεινωθεί περαιτέρω». Από την Έκθεση για το Κράτος Δικαίου του 2021, έχουν δημοσιευθεί 16 ειδοποιήσεις για την Ελλάδα στην Πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προώθηση της προστασίας της δημοσιογραφίας και της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Κυμαίνονται από σωματικές επιθέσεις, έως απειλές και αυθαίρετη κράτηση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν ποινικές μηνύσεις με τη μορφή κατηγοριών και μηνύσεων για συκοφαντική δυσφήμιση ή παραβίαση του απορρήτου κάποιου και έκθεση προσωπικών δεδομένων.
Η Επιτροπή καλωσορίζει την πρόσφατη υπογραφή της ελληνικής κυβέρνησης για ένα «Μνημόνιο Συνεννόησης για την προστασία, την ασφάλεια και την ενδυνάμωση των δημοσιογράφων και άλλων επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης», το οποίο περιλαμβάνει ένα κοινό πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων υπουργείων, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας προτάσεων για νομοθετικές και μη νομοθετικές πρωτοβουλίες για διασφαλίζει την προστασία των δημοσιογράφων.
Δικαιοσύνη
Σχετικά με την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα, η έκθεση της Επιτροπής επισημαίνει ότι το 53% του γενικού πληθυσμού και το 59% των εταιρειών αντιλαμβάνονται ότι το επίπεδο ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών είναι «αρκετά ή πολύ καλό» το 2022. Και τα δύο στοιχεία έχουν μειωθεί σε σύγκριση με το 2021 (55% για το ευρύ κοινό και 60% για τις εταιρείες), αλλά είναι υψηλότερα από το 2016 (47% για το ευρύ κοινό και 37% για εταιρείες).
Επισημαίνεται επίσης ότι «οι διαδικασίες διορισμού για τις ανώτατες ανώτερες θέσεις δικαστών και εισαγγελέων συνεχίζουν να προκαλούν ανησυχίες». Όπως αναφέρθηκε στις προηγούμενες εκθέσεις για το κράτος δικαίου, το σύστημα διορισμών εγείρει ανησυχίες ότι υπόκειται σε δυνητικά ισχυρή επιρροή από την εκτελεστική εξουσία. Η σχετική νομοθεσία ορίζει ότι οι διορισμοί δικαστών και εισαγγελέων στις υψηλότερες θέσεις – όπως ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου – γίνονται με προεδρικό διάταγμα, κατόπιν εισήγησης από το Υπουργικό Συμβούλιο μετά από πρόταση του υπουργού Δικαιοσύνης και γνώμη κοινοβουλευτικού οργάνου. Δεν υπάρχει καμία ανάμειξη του δικαστικού σώματος στη διαδικασία διορισμού και το Σύνταγμα αποκλείει αποτυχόντες υποψηφίους από το να υποβάλουν ενώπιον ανεξάρτητου δικαστηρίου την απόφαση να μην τους προτείνει για διορισμό.
Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, μια ανεξάρτητη και αρμόδια αρχή προερχόμενη ουσιαστικά από το δικαστικό σώμα θα πρέπει να εξουσιοδοτείται να κάνει συστάσεις ή να εκφράζει απόψεις τις οποίες η κυβέρνηση ακολουθεί στην πράξη.
Πλαίσιο κατά της διαφθοράς
Η αντίληψη για τη διαφθορά του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα, μεταξύ των ειδικών και της επιχειρηματικής κοινότητας, είναι ότι «το επίπεδο διαφθοράς στον δημόσιο τομέα είναι υψηλό», επισημαίνει η έκθεση. Στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς του 2022 από τη Διεθνή Διαφάνεια, η Ελλάδα έχει σκορ 49/100 και κατατάσσεται 17η στην ΕΕ και 58η παγκοσμίως. Αυτή η αντίληψη ήταν σχετικά σταθερή τα τελευταία πέντε χρόνια. Το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο για τη Διαφθορά του 2022 δείχνει ότι το 98% των ερωτηθέντων θεωρούν τη διαφθορά διαδεδομένη στη χώρα τους (έναντι 68% στην ΕΕ) και το 59% των ερωτηθέντων αισθάνεται ότι επηρεάζεται προσωπικά από τη διαφθορά στην καθημερινή τους ζωή (μέσος όρος στην ΕΕ 24%). Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, το 90% των εταιρειών θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη (μέσος όρος στην ΕΕ 63%) και το 76% θεωρεί ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα κατά την επιχειρηματική δραστηριότητα (μέσος όρος στην ΕΕ 34%).
Τέλος, η έκθεση τονίζει ότι η Ελλάδα στερείται ολοκληρωμένου νομοθετικού πλαισίου για την προστασία των πληροφοριοδοτών (whistleblowers) και δεν έχει ακόμη μεταφέρει την Οδηγία για την προστασία τους. Η επιτροπή που επιφορτίστηκε να αναπτύξει ένα σχέδιο νόμου για την προστασία των whistleblowers υπέβαλε το νομοσχέδιο στον υπουργό Δικαιοσύνης στα τέλη του 2021, το οποίο προγραμματίζεται να αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση τον Ιούλιο του 2022. Οι ΜΚΟ επέκριναν τη μη εμπλοκή τους από την πρώιμη φάση ανάπτυξης αυτού του σχεδίου νόμου.
