Στη ΝΑΤΟϊκή σύνοδο -παρουσία των επικεφαλής διπλωματίας Φινλανδίας και Σουηδίας- θα ζητηθεί η αποσαφήνιση της θέσης της Τουρκίας, η οποία δύναται να ανακόψει την ιστορική μεταστροφή των μέχρι σήμερα αμυντικά αδέσμευτων σκανδιναβικών χωρών -δεδομένου ότι για την προσχώρηση νέου μέλους στη Βορειοατλαντική Συμμαχία απαιτείται ομοφωνία.
Υπό το φως της νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας που έχει δημιουργήσει ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία, αμφότερες οι σκανδιναβικές χώρες βρίσκονται σε τροχιά που θα τις οδηγήσει υπό τη σκέπη του Άρθρου 5, ακρογωνιαίου λίθου της συλλογικής ασφάλειας του ΝΑΤΟ.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προβάλλει εντούτοις ως εμπόδιο προς τη δρομολογούμενη fast-track διαδικασία ένταξης του Ελσίνκι και της Στοκχόλμης, εκφράζοντας ανοιχτά διαφωνία και υποστηρίζοντας μάλιστα ότι ήταν λάθος της Τουρκίας στο παρελθόν που δέχτηκε την επιστροφή της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας.
«Αυτή τη στιγμή παρακολουθούμε τις εξελίξεις σχετικά με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, αλλά δεν διακείμεθα ευνοϊκά» δήλωσε την Παρασκευή και έκανε παραλληλισμό της περίπτωσης ένταξης στο ΝΑΤΟ των δύο σκανδιναβικών χωρών με την επιστροφή της Ελλάδας, το 1980, στο στρατιωτικό σκέλος, από το οποίο είχε αποχωρήσει διαμαρτυρόμενη για την εισβολή στην Κύπρο.
«Παλαιότερα, προηγούμενες κυβερνήσεις έκαναν λάθος σχετικά με την Ελλάδα στο θέμα του ΝΑΤΟ. Ξέρετε τη στάση της Ελλάδας ενάντια στην Τουρκία. Δεύτερον, δεν θέλουμε να κάνουμε λάθος. Οι σκανδιναβικές χώρες είναι φιλόξενες προς τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Οι οποίες μάλιστα γίνονται δεκτές και στα Κοινοβούλια τους», είπε ο Ερντογάν.
Διάχυτη είναι μεταξύ συγκεκριμένων πολιτικών κύκλων στην Τουρκία η πεποίθηση ότι η νεόκοπη τότε στρατιωτική κυβέρνηση των πραξικοπηματιών στρατηγών, υπό τον Κενάν Εβρέν, δεν είχε διαπραγματευτεί ικανοποιητικά υπέρ των συμφερόντων της Τουρκίας την επιστροφή της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και είχε συναινέσει υπό την πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι αναφορά επίσης του Τούρκου προέδρου σε τρομοκρατικές οργανώσεις αφορούσε κυρίως σε μέλη κουρδικών οργανώσεων που έχουν λάβει πολιτικό άσυλο στις σκανδιναβικές χώρες -και όχι μόνο. Τα τελευταία χρόνια έχουν βρει καταφύγιο στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά πολλοί Τούρκοι πολιτικοί εξόριστοι που πρόσκεινται στον ιεροκήρυκα Φετχουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο η κυβέρνηση Ερντογάν κατηγορεί ως ενορχηστρωτή της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016.
Πολιτικοί αναλυτές διαβλέπουν στις δηλώσεις Ερντογάν πιθανή απόπειρα να χρησιμοποιήσει το τουρκικό βέτο ως διαπραγματευτικό χαρτί για την απόσπαση παραχωρήσεων τόσο στο πεδίο της εν εξελίξει διαπραγμάτευσης με τις ΗΠΑ αναφορικά με την επιδιωκόμενη αναβάθμιση των μαχητικών F-16, όσο και στο ζήτημα των μελών κουρδικών οργανώσεων στις σκανδιναβικές χώρες.
Ενδεικτικά οι New York Times αναφέρουν πως ο Ερντογάν ενδέχεται να επιχείρησε με τις δηλώσεις του την Παρασκευή να αποσπάσει περισσότερη προσοχή -και πιθανώς παραχωρήσεις- σε καίρια ζητήματα για την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των μακροχρόνιων ανησυχιών για τους Κούρδους αυτονομιστές, αλλά και το Κυπριακό.
Αιφνιδιάστηκε το Ελσίνκι – Απαντήσεις αναμένουν οι ΗΠΑ
Στην πρώτη τους αντίδραση, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέφεραν διά της υφυπουργού Εξωτερικών, αρμόδιας για τις Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές υποθέσεις, Κάρεν Ντόνφριντ, ότι επιχειρούν να αποσαφηνίσουν τις θέσεις της Τουρκίας παραπέμποντας στη σύνοδο των ΥΠΕΞ της Συμμαχίας στο Βερολίνο -όπου θα βρίσκεται ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν.
Ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, Τζον Κίρμπι, δήλωσε ακολούθως ότι οι ΗΠΑ εργάζονται για να διευκρινίσουν τα σχόλια Ερντογάν, ωστόσο η θέση της Άγκυρας στη Συμμαχία δεν έχει αλλάξει εξαιτίας των δηλώσεων αυτών.
«Τίποτα δεν έχει αλλάξει όσον αφορά τη θέση τους στη συμμαχία του ΝΑΤΟ […] Εργαζόμαστε για να αποσαφηνίσουμε καλύτερα τη στάση τους» είπε ο Τζον Κίρμπι κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων.
Από πλευράς τους, η Σουηδία και Φινλανδία εκδήλωσαν την πρόθεσή τους να συζητήσουν με την Τουρκία τις αντιρρήσεις της. Όπως έγινε γνωστό από τα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών, οι επικεφαλής διπλωματίας θα έχουν το Σάββατο την ευκαιρία στο Βερολίνο να συναντηθούν και να συνομιλήσουν με την τουρκική πλευρά.
«Ελπίζω ότι θα εξακολουθήσουμε να έχουμε θετικά μηνύματα και από τις 30 χώρες μέλη του ΝΑΤΟ. Πολλοί από τους 30 συμμάχους έχουν εκφράσει δημόσια ισχυρή υποστήριξη για τη Σουηδία και τη Φινλανδία» δήλωσε η Σουηδή υπουργός Εξωτερικών Αν Λίντε, προσθέτοντας ότι «η τουρκική κυβέρνηση δεν μας έστειλε απευθείας αυτού του είδους το μήνυμα».
Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου την ίδια ώρα στο Ελσίνκι, ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών Πέκα Χααβίστο ανακοίνωσε επίσης την πρόθεσή του να «συνεχίσει τη συζήτηση» με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
«Νομίζω ότι χρειαζόμαστε υπομονή σε αυτές τις διαδικασίες και αυτό δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη […] Ας προχωρήσουμε βήμα-βήμα», τόνισε, υπενθυμίζοντας ότι η Φινλανδία δεν έχει ακόμη ανακοινώσει επίσημα την υποψηφιότητά της για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Η δήλωση Ερντογάν φαίνεται να αποτέλεσε έκπληξη για το Ελσίνκι, καθώς ο Πέκα Χααβίστο επισκέφτηκε την Τουρκία δύο φορές τους τελευταίους μήνες και ο Φινλανδός πρόεδρος, Σαούλι Νιινίστο, συνομίλησε τηλεφωνικά με τον Ερντογάν στις αρχές Απριλίου. Έπειτα από εκείνο το τηλεφώνημα, ο Νιινίστο είχε γράψει σε ανάρτησή του στο Twitter πως «η Τουρκία υποστηρίζει τους στόχους της Φινλανδίας».
Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, συνομίλησε σήμερα, Παρασκευή, από κοινού με την πρωθυπουργό της Σουηδίας, Μαγκνταλένα Άντερσον, και τον Φινλανδό πρόεδρο Σαούλι Νιινίστο, όπως γνωστοποιήθηκε από τον Λευκό Οίκο.
Κατόπιν της επικοινωνίας ο Φινλανδός πρόεδρος έγραψε στο Twitter ότι «παρουσίασε τα επόμενα βήματα της Φινλανδίας εν όψει της ένταξής» της στο ΝΑΤΟ και προσέθεσε ότι η χώρα του «είναι βαθύτατα ευγνώμων απέναντι στις ΗΠΑ για τη στήριξη» που της παρέχουν.
Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, είχε επαναλάβει την Πέμπτη ότι η Ουάσινγκτον στηρίζει το αίτημα ένταξης της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, ενώ ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη έτοιμος να υποδεχτεί τις δύο χώρες «με ανοιχτές αγκάλες».
