Στην ομιλία του, ο Παναγιώτατος αναφέρθηκε στη μέριμνα της Εκκλησίας για τη νεολαία, ενώ υπογράμμισε ότι το Συνέδριο αυτό αποτελεί ευκαιρία αλληλογνωριμίας και επικοινωνίας της νεότητας του Πατριαρχείου, ανταλλαγής απόψεων πάνω σε κοινούς προβληματισμούς και οράματα. Πιο συγκεκριμένα ο Παναγιώτατος είπε:
«Θέλουμε να συνομιλήσουμε με εσάς, να εμπνευσθούμε από τις ιδέες σας και τα οράματά σας. Ελπίζουμε ότι και εσείς θα χαρήτε τον συμπνευματισμό με εμάς. Πολύ σημαντικό είναι βέβαια να γνωρισθήτε εσείς μεταξύ σας, να συνομιλήσετε, να ανακαλύψετε ότι αυτό που σας ενώνει, η κοινή Ορθόδοξη πίστη, κινείται πέρα από διαφορές πολιτισμικών υποβάθρων, είναι πιο δυνατό από ό,τι σας χωρίζει.
Στη ζωή της Εκκλησίας, η μέριμνα για τη νεότητα αποτελούσε βασική διάσταση της ποιμαντικής διακονίας και της μαρτυρίας της μέσα στον κόσμο. Και εμείς οι παλαιότεροι υπήρξαμε νέοι και ζήσαμε ως νέοι τις αντιφάσεις της κοινωνίας μας, τις προκλήσεις αλλά και τις θετικές προοπτικές, τις απογοητεύσεις και την ελπίδα.
Σήμερα, βέβαια, η νεολαία βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτόγνωρες εξελίξεις στον χώρο των επιστημών, της τεχνολογίας και της επικοινωνίας και με κοσμοϊστορικές αλλαγές. Απέναντι σε αυτές καλούνται οι νέοι και οι νέες να χτίσουν το παρόν και το μέλλον τους. Όπως συμβαίνει πάντοτε, η νεότητα εισέρχεται σε ένα πολιτισμό, τον οποίο όμως, δεν δημιούργησε η ίδια, μέσα στον οποίο και με τα στοιχεία του, καλείται να χτίση την πορεία της.
Συμφωνούμε με την άποψη ενός σοφού της εποχής μας, ο οποίος χαρακτήρισε ως σοβαρώτατο και ασυγχώρητο λάθος να κηρύττουμε στους νέους μία «πεσιμιστική θρησκεία’», όπως έλεγε, να προσπαθούμε δηλαδή να τους πείσουμε ότι ζουν και θα ζήσουν σε ένα κακό κόσμο, ίσως στον χειρότερο της ανθρώπινης ιστορίας. Ένας άλλος σοφός είπε βέβαια, ότι ‘’κάθε εποχή στέκεται άμεσα απέναντι στον Θεό”, δηλαδή έχει πάντοτε την αλήθειά της και τις θετικές της προοπτικές.
Τις απόψεις αυτές επικροτούμε και εμείς, με μια βεβαιότητα, η οποία πηγάζει από την πίστη στον Χριστό, ως Κύριο της ιστορίας, ως το ‘Αλφα και το Ωμέγα, ως Αρχή και Τέλος. Και ζούμε με την πεποίθηση ότι εν Χριστώ αποκαλύφθηκε οριστικά πως το κακό δεν έχει τον τελευταίο λόγο στην ιστορία, έστω και αν κάθε εποχή ζη την παρουσία του και ατενίζη το σκοτεινό πρόσωπό του».
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του, ο Παναγιώτατος, τόνισε ότι «η Εκκλησία θέλει κάθε πιστό, και κατ’ εξοχήν τους νέους της, δυναμικούς, δημιουργικούς, ανθρώπους προσφοράς, ανοικτούς στον κόσμο και στον συνάνθρωπο, με ενδιαφέροντα για τον πολιτισμό, για την πορεία των ανθρωπίνων πραγμάτων», ενώ επισήμανε ότι χαρακτηριστικό του Χριστιανισμού «είναι η πίστη στην απόλυτη αξία του ανθρώπου, η οποία πηγάζει από τη θεώρησή του ως κατ’ εικόνα Θεού και καθ’ ομοίωσιν δημιουργήματος, αλλά και ως όντος, για τη σωτηρία του οποίου ο Θεός γίνεται άνθρωπος και ανοίγει σε αυτόν την οδό της ‘’αληθεστάτης ελευθερίας”».
Και στη συνέχεια πρόσθεσε:
«Δυστυχώς, στην εποχή μας η ελευθερία ταυτίζεται μονομερώς με τη δυνατότητα επιλογής. Όμως η αλήθεια της ελευθερίας δεν κρίνεται από το ότι επιλέγουμε, αλλά από το τι επιλέγουμε. Η πείρα των αιώνων επιβεβαιώνει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρη ολοκλήρωση όπου και όπως του αρέσει. Οι άνθρωποι, οι οποίοι προσέφεραν μεγάλες υπηρεσίες στην ανθρωπότητα, ήταν ταυτισμένοι με μία κλήση, με την προσφορά και τη διακονία, με την αφιέρωση σε ένα υψηλό σκοπό, στο Αγαθόν. Όλοι αυτοί έβαλαν το Αγαθόν και όχι την αυτοπραγμάτωση ως σκοπό της ζωής τους.
Ο Χριστός μας δωρίζει την ελευθερία, την οποία καλούμαστε να ζήσουμε ως αγάπη. Στην Εκκλησία, ο πιστός απελευθερώνεται από την αδιέξοδη κάθειρξη στα ατομικά του δικαιώματα.
Το εγώ είναι ‘’πίθος Δαναΐδων”, ακόρεστο και βουλιμικό. Γι’ αυτό, ό,τι κρατάμε για το ‘’αδηφάγο εγώ” είναι χαμένο. Ό,τι δίνουμε αγιάζεται. Η θύρα της ελευθερίας ανοίγει μόνο προς τα έξω, είναι έξοδος από τον εαυτό μας. Αυτή η ελευθερία, το ανεκτίμητο δώρο του ουρανού προς τον άνθρωπο, απαιτεί προσωπική δέσμευση, προσπάθεια, αγώνα, επιμονή και υπομονή. Δεν υπάρχει ‘’αδάπανος ευλάβεια”».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε και στην πρόοδο της επιστήμης και στις πολυποίκιλες επιπτώσεις που αυτή έχει στη ζωή των ανθρώπων. Επίσης, μίλησε για την καταστροφή του περιβάλλοντος και για τις οικολογικές πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου που στοχεύουν στην προστασία του πλανήτη μας, του κοινού μας οίκου.
«Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων δεν επαρκούν τα περιστασιακά μέτρα, αλλά απαιτείται νέα ιεράρχηση αξιών, αλλαγή νοοτροπίας, μετάβαση από τη στάση του ‘’Έχειν” στο ‘’Είναι”. Δεν υπάρχει λύσις αποσπασματική. Δεν στοιχειοθετείται άλλοθι για αδιαφορία απέναντι στις εξελίξεις. Δεν επιτρέπεται να ζούμε με ψευδαισθήσεις. Εμείς πιστεύουμε ότι η Ορθόδοξη παράδοση είναι πηγή ανεκτίμητων αληθειών για τον άνθρωπο, για τη σχέση του με τον εαυτό του, τον συνάνθρωπο και τη δημιουργία».
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του, ο Πατριάρχης εξέφρασε την πεποίθηση ότι οι νέες και οι νέοι μπορούν, όπως κάθε Ορθόδοξος πιστός, να συνδυάσουν στη ζωή τους την ιδιότητα του Χριστιανού και του σύγχρονου ανθρώπου.
«Ο σύγχρονος πολιτισμός δεν είναι βέβαια μόνον η τεχνολογία, το διαδίκτυο και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Αναπόσπαστο τμήμα του είναι και ο αγώνας για την κατοχύρωση και προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που αποτελούν σταθμό στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η στάση μας απέναντι σε αυτή τη σημαντική κατάκτηση δεν μπορεί να είναι γενικώς απορριπτική. Τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι στην ουσία τους σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία, την ισότητα και την δικαιοσύνη, έστω και αν υπήρξαν και υπάρχουν πολλές παρανοήσεις για το περιεχόμενο αυτής της στοχοθεσίας. Δεν είναι δυνατόν ο Ορθόδοξος κόσμος να μείνη στο περιθώριο της συζήτησης και του αγώνα για τα δικαιώματα του ανθρώπου, για ένα θέμα που αφορά στα αξιακά θεμέλια της ανοικτής κοινωνίας.
Γι’ αυτό, ορθώς έχει λεχθή ότι και για την Ορθόδοξη αυτοσυνειδησία τα δικαιώματα του ανθρώπου αποτελούν ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που αντιμετώπισε μέχρι σήμερα. Η πρόκληση για την Ορθοδοξία είναι ακόμη μεγαλύτερη, όταν τα δικαιώματα του ανθρώπου γίνωνται όχημα ατομοκεντρισμού, ασύδοτης αυτοπραγμάτωσης και διάβρωσης της κοινωνικής διάστασης της ελευθερίας.
Με αυτές τις σκέψεις και τα αισθήματα, σας καλούμε να αγωνισθήτε για την καλλιέργεια και τη διαφύλαξη των ανεκτίμητων αξιών της Ορθοδοξίας σε μια χώρα, ο πληθυσμός της οποίας ανήκει σε μια άλλη θρησκευτική παράδοση. Έχει λεχθή ότι η ειρηνική και δημιουργική συνύπαρξη των διαφορετικών, η διαπολιτισμική επικοινωνία, με την οποία η διαφορετικότητα μετατρέπεται σε ευκαιρία ζωτικής κοινωνίας της ζωής, είναι το πρώτιστο καθήκον για τον σύγχρονο άνθρωπο.
Όπως αναφέραμε, η προϋπόθεση της δημιουργικής διαπολιτισμικότητας είναι ο συνδυασμός της πιστότητας στην ιδιαίτερη παράδοσή μας με την ανοικτοσύνη προς τον άλλον. Αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση και για εσάς, προσφιλέστατα τέκνα».
Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου «O Χριστός είναι το παν», με λόγους του Αγίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου, που εκδόθηκε στην τουρκική γλώσσα με τη φροντίδα της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Χρυσοπηγής Χανίων. Για το βιβλίο μίλησε ο Μητροπολίτης Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς Ιουστίνος.
Η πρώτη ημέρα εργασιών του Συνεδρίου ολοκληρώθηκε με μουσική εκδήλωση, με παραδοσιακά Μικρασιάτικα τραγούδια, που απέδωσαν τα μέλη της Γυναικείας Χορωδίας της Μητροπόλεως Δέρκων «Δἀφνες», καθώς και οι γνωστοί καλλιτέχνες Ντιλέκ Κοτς και Δημήτριος Γαλάνης.
